ماه و رویت هلال!

[شايان سليم شهشهانى]

با توجه به نزدیک شدن به اغاز ماه شوال ، و مهم بودن رویت هلال ان، این تاپیک قصد بررسی نکات زیر را دارد:
1. چرا رویت هلال سخت است؟ (هست؟!)
2.اسان یا سخت بودن رویت هلال به چه عواملی بستگی دارد؟
3.ایا رویت هلال های مختلف ماه های قمری(رمضان ، محرم ...) با هم متفاوتند؟
4.ایا در سال های مختلف سهل یا اسان بودن رویت هلال مثلا رمضان متفاوت است؟
5.هلال های نو و پیر در چه قسمتی از اسمان دیده می شوند؟
6.چرا ماه بدر ، در اسمان کمتر ارتفاع می گیرد؟(نسبت به تربیع و...)
7.ایا امکان دارد ماه قمری 31 روزه شود؟(اره یا نه دلیلش چیه؟)

لطفا با شماره ی سوال پاسخ دهید...!

[amehrani1389]

در بامداد روز جمعه 13 اسفند 1389 هجری شمسی مصادف با 28 ربیع الاول 1432 هجری قمری و برابر با 4 مارس 2011 میلادی هلال ماه در مناطق مرکزی ایران حدود 36 دقیقه قبل از خورشید از افق شرقی طلوع خواهد کرد. مختصات هلال ( مکان مرکزی – بدون منظور داشتن اثر شکست نور در جو ) در زمان طلوع و در شهر اصفهان بشرح زیر خواهد بود :

زمان طلوع ماه : در ساعت 0507 بامداد
سن هلال در زمان طلوع : 18 ساعت و 24 دقیقه قبل از مقارنه
سمت ماه : سمت 96.6 درجه جغرافیایی
ارتفاع خورشید در زمان طلوع ماه : 8.5 درجه قوسی زیر افق
جدائی زاویه ای ماه و خورشید : 8.7 درجه قوسی
اختلاف سمت ماه و خورشید : 4.2 درجه قوسی ( ماه در طرف راست خورشید است )
ضخامت بخش میانی هلال : 0.17 دقیقه قوسی
فاز ماه : 0.69% نسبت به قرص کامل ماه
فاصله ی زمین تا ماه : حدود 404951.5 کیلومتر
فاصله ی زمانی بین طلوع ماه تا طلوع خورشید : 36 دقیقه و 27 ثانیه
زمان رسیدن خورشید به ارتفاع منفی 5 درجه ( 5 درجه زیر افق ) : در ساعت 06:08:41
ارتفاع ماه از افق در زمانی که خورشید 5 درجه زیر افق است : حدود 2.8 درجه قوسی ( با در نظر گرفتن اثر شکست نور در جو )
مناسبترین زمان برای رویت هلال : از ساعت 05:59 تا ساعت 06:09 بمدت 10 دقیقه ( قبل و بعد از این زمان هم امکان رویت وجود دارد اما لازمه ی آن برخورداری از افق شرقی بدون موانع ، شرایط بسیار مناسب جوی ، ابزار مناسب و قوی و نیز تجربه رصدی است )

باریک بودن و در اوج قرار داشتن این هلال ، کار رصد آن را سخت میکند ، در نتیجه هم نیازمند ابزار مناسب و شرایط جوی خوب هستیم و هم باید از تجربه ی کافی برای یافتن چنین هلالهایی برخوردار باشیم.

حدود 36 ساعت بعد ، در شامگاه روز شنبه 14 اسفند 89 ، هلال ربیع الثانی 1432 در شرایطی نسبتا" مشابه با هلال صبحگاهی روز قبل ، در افق غربی قابل مشاهده خواهد بود. مختصات هلال ( مکان مرکزی – بدون منظور داشتن اثر شکست نور در جو ) در زمان غروب خورشید و در شهر اصفهان بشرح زیر خواهد بود :

زمان غروب خورشید : در ساعت 18:03:41
سن هلال در زمان غروب خورشید : 17 ساعت و 48 دقیقه بعد از مقارنه
سمت ماه : سمت 266.9 درجه جغرافیایی
ارتفاع ماه : 7.1 درجه قوسی
جدائی زاویه ای ماه و خورشید : 8.65 درجه قوسی
اختلاف سمت ماه و خورشید : 3.5 درجه قوسی ( ماه در طرف راست خورشید است – کمتر هلال شامگاهی در ایران ، در سمت راست خورشید قرار میگیرد )
ضخامت بخش میانی هلال : 0.17 دقیقه قوسی
فاز ماه : 0.68% نسبت به قرص کامل ماه
فاصله ی زمین تا ماه : حدود 406408.5 کیلومتر
فاصله ی زمانی بین غروب خورشید تا غروب ماه : 38 دقیقه و 46 ثانیه
زمان رسیدن خورشید به ارتفاع منفی 5 درجه ( 5 درجه زیر افق ) : در ساعت 1833
ارتفاع ماه از افق در زمانی که خورشید 5 درجه زیر افق است : حدود 3.2 درجه قوسی ( با در نظر گرفتن اثر شکست نور در جو )
مناسبترین زمان برای رویت هلال : از ساعت 18:23 تا ساعت 18:34 بمدت 11 دقیقه ( قبل و بعد از این زمان هم امکان رویت وجود دارد اما لازمه ی آن برخورداری از افق غربی بدون موانع ، شرایط بسیار مناسب جوی ، ابزار مناسب و قوی و نیز تجربه رصدی است )

چنانچه بتوانیم هر دو هلال فوق را ببینیم ، به فاصله ی زمانی بین آخرین رویت هلال صبحگاهی جمعه تا اولین رویت هلال شامگاهی شنبه ، رکورد وداع تا دیدار میگویند ( وداع با هلال پیر ماه قبل و دیدار با هلال ماه نو ). سالها است که در این زمینه رکوردگیری میشود. اخیرا" مطالبی در این باره مطرح شده که شرایط دو رصد پی در پی باید چگونه باشد تا رکورد وداع تا دیدار تلقی شود؟ برخی دوستان نظرشان بر این است که این دو رصد باید توسط شخصی واحد ، ابزاری یکسان و در محلی ثابت انجام شود. همچنین مطالبی در مورد زمان رویتها و اینکه در زمان رویت هلال ، خورشید در آسمان حضور دارد یا نه مطرح میگردد.
اعتقاد شخصی بنده این است که برای ثبت این رکورد سه شرط باید محقق شود. اولا" هر دو رصد توسط یک نفر انجام شود ، ثانیا" صدق رویت وجود داشته باشد ( بدین معنا که در این دو رصد پی در پی ، رویت هلال انجام شود. آشکار سازی هلال با دوربینهای ccd و یا پدیدار کردن هلال در عکس با استفاده از نرم افزارها ویرایش عکس ، رویت هلال تلقی نمیشود ) و ثالثا" استفاده و یا عدم استفاده از ابزار در هر دو رصد بطور یکسان باشد ( در هر دو رصد یا رویت با چشم و یا رویت با ابزار انجام شود).
چنانچه این سه شرط محقق گردد ، مکان و ابزار و موقعیت خورشید ، اهمیت و تاثیری در ثبت این رکورد نخواهد داشت. بر این اساس به نظر بنده تنها دو رکورد وداع تا دیدار را میتوان متصور بود ؛ اول رکورد وداع تا دیدار با چشم عادی و دوم رکورد وداع تا دیدار با چشم مسلح.
رکورد وداع تا دیدار با چشم مسلح هم اکنون در اختیار آقای محسن شریفی است که در روزهای 9 و 10 اسفند 84 و با رویت آخرین هلال صبحگاهی محرم 1427 و هلال بسیار جوان شامگاهی صفر 1427 موفق شدند این رکورد را به زیر 30 ساعت ( اگر درست بخاطر سپرده باشم ) برسانند.

[amehrani1389]

دوست و محقق گرامی جناب آقای حسن زاده

از لطف شما ممنونم. قطعا" با حضور علاقمندان پر تلاش رویت هلال در این کلوپ ، شاهد آغاز بحثهای مهم خواهیم بود و بنده هم در کنار این جمع ، از مباحث مطرح شده استفاده خواهم کرد.

[amehrani1389]

دیروز مطلبی در مورد رکورد وداع تا دیدار در رصد پیاپی دو هلال صبحگاهی و شامگاهی نوشتم. این نوشته یه بار دیگه پرسشی در مورد سن هلال رو برام طرح کرد.

طی سالهای گذشته بارها گفتگوهای مفصلی در مورد سن هلال مطرح شده است ؛ در مورد اینکه آیا سن هلال رو باید بر اساس مقارنه مکان مرکزی محاسبه کرد یا مقارنه ی زمین مرکزی و یا هر دو؟ در مورد اینکه در بین پارامترهای هلال ، ارزش رکورد سن هلال بیشتر است یا جدائی زاویه ای؟
مشروح این گفتگوها در بعضی سایتهای اطلاع رسانی رویت هلال منتشر شد و احتمالا" هنوز میشه اونها رو جستجو کرد. دیروز و دیشب دوباره در همین مورد فکر کردم و پرسشی برام پیش اومد :

اگر رکورد سن هلال ارزشی بیشتر از رکورد جدائی زاویه ای داره ، چرا از زمان آنده دانژان تاکنون ، حتی یک مقاله ی علمی در خصوص نقش سن هلال در رویت پذیری هلال ارائه نشه ؟ چرا در هیچیک از معیارها ، سن هلال بعنوان یکی از دو و یا سه پارامتر موثر در رویت پذیری هلال مبنا قرار نگرفته؟ چرا اکثر قریب به اتفاق دانشمندان و محققان رویت هلال ، جدائی زاویه ای رو بعنوان مبنای شکل گیری هلال میدونند؟

ممنونم میشم اگر کسی اطلاعی در این زمینه داره ، راهنمایی کنه.

[امیر حسن زاده]

همانطور كه استحضار داريد ركورد سن هلال(منظورم سن زمين مركزي است) در ثبت هاي ركوردهاي قرن نوزدهم وجود داشته و جنبه تاريخي دارد و از آنجايي كه قابل قياس با ركوردهاي ورزشي است براي عموم بهتر قابل فهم است.
البته بايد اشاره كنم كه محمد الياس در مقاله سال 1983 خود به بررسي تاثير پارامتر سن هلال در رويت پذيري پرداخته است.
Ilyas, M., 1983a, Age as a criterion of moon’s earliest visibility: The Observatory, 103, 26-28
( از لينك زير قابل دانلود است
http://calendar.ut.ac.ir/Fa/Crescent...Ilyas1983a.pdf
)
اما از آنجايي كه تاثير سن هلال به شدت وابسته به موقعيت ناظر(عرض جغرافيايي) است بنابراين براي ارائه يك معيار جهاني اصلاً مناسب نيست.
ضمن آنكه بارها ذكر شده است سن هلال نمي تواند تمام واقعيت رويت پذيري را بيان كند؛ هر چند كه جدايي زايه اي همنطور است ولي به نسبت آن علمي تر است. به عنوان مثال مي توانيد جملات مرتبط با اين مسئله را در لينك زير بخوانيد
http://www.usno.navy.mil/USNO/astron.../cres-moon-vis

[amehrani1389]

جناب آقای حسن زاده

با سلام و عرض تشکر

ارزش تاریخی رکوردها بجای خود محفوظ است اما موضوع بحث بنده ارزش علمی این رکوردها است. ما با دو موضوع مختلف مواجه هستیم ؛ اول شکل گیری هلال و دوم رویت پذیری آن. پرسشهای بنده این است که :
آیا سن هلال در شکل گیری هلال موثر است یا خیر؟ اگر موثر است ، چگونه؟
آیا سن هلال بر رویت پذیری هلال تاثیر دارد؟ اگر دارد ، چرا در معیارهای رویت پذیری از آن استفاده نشده است؟ ( در اکثر معیارها ، جدائی زاویه ای بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم مورد استفاده قرار میگیرد. ظاهرا" فقط در معیار بابلیها موضوع سن هلال مطرح شده است )

[امیر حسن زاده]

سلام
مقاله الياس 1983 نشان مي دهد كه چنين پژوهش و معياري در مورد سن هلال مطرح شده است و همانطور كه نگارنده هم اشاره كرده است به دليل تاثير فصل رويت و عرض جغرافيايي ناظر كارايي ندارد
در سال 1996 هم برادلي شفر در مقاله جالب و مفصل خودش تاثير پارامتر سن را در معيار خود بررسي كرده است
از لينك زير قابل دانلود است
http://calendar.ut.ac.ir/Fa/Crescent...haefer1996.pdf
اگر به نمودار صفحه 5 اين مقاله نگاه كنيد مشخص است كه معيار سن خطايي بيش از 50 درصد دارد.
پژوهش دانژون و ديگران نشان مي دهد كه بدون توجه به سن؛ تشكيل و رويت پذيري هلال ماه وابسته به جدايي زاويه اي( 7 درجه يا به قول بعضي ها 5 درجه) است.

[امیر حسن زاده]

يه كار جالب عكاسي از دو هلال وداع تا ديدار است كه البته ركورد آن مسلماً با رويت هلال متفاوت خواهد بود. چند سال پيش يك عكاس يوناني چنين عكسي را با دوربين ديجيتال گرفته بود

[amehrani1389]

جناب آقای حسن زاده

نظر شما در مورد معیارهای ثبت رکورد وداع تا دیدار چیه؟
آیا تغییر ابزار رصد ، تغییر محل دو رصد و یا تغییر موقعیت خورشید در دو رصد ، مانع از ثبت این زمان بعنوان وداع تا دیدار میشه؟

[امیر حسن زاده]

جناب آقاي مهراني
اينجور بحث ها تا حد زيادي سليقه اي است. به نظرم ثابت بودن محل رصد لازم است ولي تغيير نوع ابزار يا ... لزومي ندارد

[amehrani1389]

با توجه به نزدیک شدن به زمان رصد هلال ربیع الثانی 1432 ، تجربیات رصدی خودم رو در وبلاگم درج کردم تا شاید مورد استفاده دیگر رصدگران قرار بگیره. از دوستان رصدگر درخواست میکنم تجربیات شخصی خودشون رو در مورد چگونگی جستجوی هلالهای بحرانی بیان کنند تا بتونیم با آمادگی بیشتر به این کار مهم بپردازیم:

http://amehrani.persianblog.ir/post/983

با احترام