اتمسفر ( جَو )
Atmosphere
اتمسفر يا جَو که از ترکیب دو واژه یونانی atmos به معنای بخار(هوا) و sphere به معنای کره ساخته شده ، نام كلي است كه به هوا ( گازهايي) كه سطح يك سياره را احاطه كرده اند اطلاق مي شود .
در منظومه شمسي ، سيارات از نظر وجود اتمسفر تنوع زيادي دارند .
نکته قابل اشاره در مورد اتمسفر سیارات این است که هر چه نیروی وارده از طرف جرم مرکزی به این لایه های گازی بیشتر باشد توان نگه داشتن گازهای فرار بیشتری در جو فراهم می آید.
مثلا مشتری با گرانش قوی خود می تواند گازهای فراری همچون هیدروژن و هلیوم را در جو خود نگه دارد.
از طرف دیگر فاصله سیارات از خورشید نیز در ترکیب جو موثر است.
به این ترتیب که انرژیی که از طرف خورشید به گازهای موجود در جو سیارات می رسد ، موجب بیشتر شدن سرعت حرکت گرمایی آنها از سرعت گریز از گرانش سیاره میشود.
به همین دلیل تیتان، تریتون و پولوتو با وجود گرانش کم میتوانند جو خود را حفط کنند.
عطارد به دليل نزديكي به خورشيد تقريبآ جو ندارد . برخلاف عطارد ، سياره زهره جو بسيار غليظي دارد كه حتي ديدن سطح سياره را براي ما غير ممكن ميكند و هميشه فقط مي توانيم جو و ابرهاي بالاي سطح آنرا مشاهده كنيم .
سياره مريخ جو دارد ، اما از جو زمين رقيق تر است و درصد اكسيژن كمتري از جو زمين دارد .
سيارات گازي هم كم و بيش جو دارند ، اما به دليل گازي بودن سطح آنها ، تفكيك دقيق جو از سطح سياره در لايه هاي زيرين مشكل است . به همين دليل در مورد ضخامت جو اين سيارات نظرات مختلفي وجود دارد .
اما جو زمين شايد اساسي ترين دليل وجود حيات بر روي اين سياره باشد .
بر خلاف تصور اكثر افراد جو زمين ضخامت چنداني ندارد !
البته در بعضي منابع ضخامت جو زمين تا 1000 كيلومتر نيز ذكر شده است . اما 90 درصد جو زمين در ارتفاع كمتر از 300 كيلومتري قرار دارد و در ارتفاعات بالا تر رقيق و رقيق تر ميشود و در واقع نميتوان مرز دقيقي بين آخرين لايه جو زمين و فضاي بيرون از جو مشخص كرد .
جو زمين شامل 78% نيتروژن ، 21% اكسيژن و درصد كمي دي اكسيد كربن ، آرگون و ساير گازها است .
جو زمين عامل ايجاد پديده هاي مختلف نجومي هم هست :
بارش هاي شهابي به دليل برحورد شهابواره ها با جو زمين به وجود مي آيند .
چشمك زدن ستارگان هم به دليل وجود جو زمين است . در خارج از جو نور ستارگان ممتد و بدون چشمك زدن است .
همچنين وجود جو مقدار قابل توجهي از ديد ما نسبت به جهان را تغيير ميدهد و تا حدودي تاثير نامطلوبي بر روي تصوير تلسكوپ هاي مرئي ميگذارد .
به همين دليل از 2 دهه قبل نسل جديدي از تلسكوپ ها به نام " تلسكوپ هاي فضايي " ايجاد شدند تا با استقرار در خارج از جو ، بدون مزاحمت تلاطمات جوي ، تصوير بهتر و دقيق تري به كيهانشناسان ارائه كنند .