* اصطلاحات و تعاریف نجومی *

[Mostafa]

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام حضور کلیه کاربران گرامی

در این تاپیک قصد داریم تا با همکاری همه اعضا لیست اصطلاحات نجومی را به ترتیب الفبا شرح و توضیح دهیم .

برای مشاهده فهرست اصطلاحات به تاپیک فهرست دانشنامه نجومی آنلاین مراجعه فرمایید

لطفآ در صورت تمایل به همکاری موارد زیر را در نظر بگیرید :

خواهش ما از همه عزیزان است که در صورت تمایل به همکاری در این طرح ، حتمآ موارد زیر را در نظر بگیرند :

1- حتمآ سعی کنید شرح مطالب را به ترتیب الفبا انجام دهید . اگر مطلبی بدون توجه به ترتیب الفبا درج گردد ، توسط مدیر تالار حذف می گردد .

2- لطفآ سعی کنید مطالب را حتی الامکان کامل و به همراه شکل ارائه فرمایید . ترجیحآ از کپی - پیست مطالب پرهیز کنید . در صورت استفاده از مطالب سایت های دیگر ، منبع فراموش نشود !

3- اگر چند نفر همزمان 1 موضوع را توضیح بدهند ، همه مطالب به اولین پست ارسالی منتقل خواهند شد و کل مطالب پیرامون یک موضوع تجمیع می گردند .

4- لطفآ در هر پست فقط یک اصطلاح را شرح دهید .

به امید تکمیل دانشنامه نجومی آنلاین با همکاری اعضا خوب آوااستار
.................................................. .................................................. .................................................. .................................................. ....................

قابل توجه اعضا گرامی فروم آوا استار

از این پس(فروردین 1391) فعالیت تاپیک اصطلاحات و تعاریف نجومی متوقف خواهد شد و به جای آن، طرح بزرگتر ویکی نجوم اجرا خواهد شد. مطالب این تاپیک به تدریج به ویکی نجوم منتقل خواهند شد. امیدواریم ویکی نجوم تبدیل به بزرگترین دانشنامه فارسی نجوم در اینترنت شود.

برای اطلاعات بیشتر به این تاپیک مراجعه کنید:

ویکی نجوم - دانشنامه آزاد

با تشکر از همکاری شما

[karimisss]

انقلاب زمستانی
Winter Solstice

زمین در زمان دیگری از سال درست در نقطه مقابل انقلاب تابستانی به نقطه انقلاب زمستانی می رسد . در این حالت بیشترین تابش خورشید بر روی نیمکره جنوبی زمین بوده و کمترین بر روی نیمکره ی شمالی است . نیمکره شمالی به علت کم تر بودن تابش خورشید در فصل سرد یعنی زمستان قرار می گیرد و نیمکره جنوبی در فصل تابستان .

در آداب و رسوم ما شب انقلاب زمستانی را شب یلدا نیز می نامند که بلندترین شب سال است و حدودا" از نظر زمانی شاید 1 دقیقه یا کمی بیشتر با شب های دیگر اختلاف دارد و روز آن کوتاه ترین روز سال است.
در مقابل در نیم کره ی جنوبی بلندترین روز ها و کوتاه ترین شبها را داریم و در نتیجه فصل تابستان است

[karimisss]

انواع کهکشان ها

کهکشان ها را می توان بر اساس شکل یا ویژگی های ساختاری شان به دسته های مختلفی تقسیم بندی کرد.
کهکشان ها بر اساس میزان ارسال امواج رادیوییشان به دو دسته کهکشان رادیویی و کهکشان عادی تقسیم بندی می شوند که در کهکشان های رادیویی میزان این ارسال ها بسیار بیشتر از کهکشان های معمولیست .
کهکشان های رادیویی به سه دسته ی
bl ها ( اشیا سوسماری ) ،اختروشها و سیفرت ها تقسیم می شوند .

کهکشان ها بر اساس شکل ظاهریشان به سه دسته ی
کهکشان بیضوی


مارپیچی




مارپیچی-میله ای


نامنظم




تقسیم می شوند .

به طور کلی کهکشان هایی که نا منظم نیستند را می توان با تقسیم بندی ادوین هابل به راحتی تقسیم بندی کرد.
کهکشان های بیضوی را با E نشان می دهند و بسته به میزان بیضویت از E0 (دایره) تا E7 (بیضی کاملا کشیده) طبقه بندی می شوند.

کهکشان های مارپیچی را با S نشان می دهند و طبقه بندی شان به صورت S0 (بدون بازو)، Sa (بازو های کوچک و فشرده هسته ی بسیار درخشان)، Sb (بازو ها پخش تر از Sa هستند و هسته ای با اندازه ی معمولی دارند) و Sc (بازوهای بسیار پخش و محو و هسته ی کم فروغ) هست.

کهکشان های مارپیچی میله ای هم با SB نشان داده می شوند و دقیقا به صورت ِ کهکشان های مارپیچی طبقه بندی می شوند. یعنی SBa و SBb و SBc سه نوع کهکشان مارپیچی-میله ای هستند با همان ویژگی هایی که برای Sa Sb Sc ذکر شد.

تقسیم بندی هابل در عکس زیر مشهود است:

[رضا طامهری]

اهله
Phases

ماه بر خلاف حرکت عقربه های ساعت ، دائم بدور زمین در چرخش است وتغییرات مداری آن باعث میشود که صور مختلفی از آن در هرماه (۲۹ تا ۳۰ روز) قمری از سال تکرار شود. حالتهای مختلف ماه از ابتدا تا وقتی که یک دور به گرد زمین می چرخند، اهله را می سازد. به عبارت دیگر، اهله ماه تغییراتی تدریجی در ظاهر کره ماه است که در هر یک ماه قمری به دلیل چرخش قسمتهای مختلف و منور ماه در نیمکره ی رو به زمین ، روی میدهد
"ماه نو" وقتی اتفاق می افتد که زمین، ماه و خورشید دقیقا در یک راستا قرار گیرد و هیچ بخشی از نیمکره روشن ماه در موقع به طرف زمین نیست. البته این اصطلاح از قدیم چنین نبوده است و ماه نو را به اولین شبی می گفتند که ماه به صورت هلال در افق دیده میشود. ماه کامل یا بدر موقعی است ماه ، زمین و خورشید در یک راستا باشند و وقتی که خورشید در غرب، غروب می کند ماه از شرق طلوع میکند و تمام سطح نزدیک ماه روشن باشد
در بین ماه نو و ماه کامل، به تدریج بر سطح منور قابل دیدن ان از زمین افزوده می شود.
منبع: زمین در فضا
امتیاز تصویر: هفت آسمان

[Mostafa]

اوج - حضیض
Periapsis-Apasis‏

مدار همه سیارات به دور خورشید ( و اصولآ مدار هر جرمی به دور جرم دیگر به شرط وجود شرایط خاص ) بیضوی است و مرکز چرخش در یکی از کانون ها قرار دارد .

به همین دلیل وقتی جسمی به دور جسم دیگر می گردد ، در یک دور چرخش کامل در یک نقطه از مسیر ، به کوتاهترین فاصله و در نقطه دیگری به بیشترین فاصله از مرکز چرخش می رسد .

اصطلاحآ به کمترین فاصله یک جسم از مرکز چرخش حضیض و به دورترین فاصله آن اوج می گویند .

البته برای مدارهای سهموی و هذلولوی فقط حضیض تعریف می شود به این صورت که در طی مدار هذلولوی یا سهموی شان به دور جسم مرکزی فقط یک بار فاصله شان با جسم مرکزی کمینه می شود. به این نقطه که فاصله کمینه می شود هم حضیض می گویند.

شکل زیر حضیض در مدار هذلولوی را نشان می دهد. نقطه ی آبی رنگ حضیض است.

[Negar Najafi]

باد خورشیدی
Solar Wind

خورشید به دلیل فعالیت ها و همجوشی های هسته ای خود در هر ثانیه، مقدار زیادی زبانه و شراره تولید می کند. سرعت این زبانه ها بسیار زیاد و چیزی در حدود 400 تا 500 کیلومتر در ثانیه است. این زبانه ها که در هر کدام از آن ها میتوان چندین کره ی زمین جای داد، بعد از رها شدن از فام سپهر خورشید شروع به حرکت در منظومه ی شمسی می کنند. به این زبانه ها باد های خورشیدی می گویند.

این باد های خورشیدی با پراکنده شدن در منظومه ی شمسی و جذب شدن توسط میدان مغناطیسی زمین و برخورد با اتمسفر زمین به دلیل بار دار بودن جذب قطبین زمین شده و با نفوذ در جو زمین و ملتهب شدن نور های رنگی بسیار زیبایی که معمولا" سبز رنگ هستند را در قطب های زمین ایجاد می کنند. به این نورها شفق قطبی می گویند.

[karimisss]

بارش شهابی

دنباله دار ها در مدار هاي بيضي نسبتآ كشيده اي به دور خورشيد حركت ميكنند و غالبآ در مسير حركتشان از جايي در نزديكي مدار سيارات ( از جمله زمين ) عبور ميكنند .

در طول مسير حركت دنباله دار ذراتي بر اثر تبخير در فضا باقي مي مانند .

زمين چند ماه بعد به اين نقطه از مدارش مي رسد ( نزديك ترين فاصله دنباله دار از زمين )

در اين زمان اين ذرات با جو زمين بر خورد ميكنند و بر اثر اصطكاك ورود به جو مي سوزند و ردي از نور بر جا مي گذارند كه به اين پديده "شهاب " مي گوييم .

در بارش هاي شهابي ، زمين از مركز توده به جا مانده از دنباله دار ها عبور ميكند و به يك باره تعداد بسيار زيادي شهاب در يك شب ديده مي شوند كه به اين پديده بارش شهابي مي گوييم .

در بارش هاي شهابي به طور كاملآ ظاهري به نظر مي رسد كه همه شهابها از يك نقطه در آسمان رها مي شوند ( به دليل پرسپكتيو )

آن نقطه از آسمان در هر بارش در يك صورت فلكي خاص قرار دارد كه نام بارش شهابي را به آن صورت فلكي منسوب ميكنيم .

بارش هاي شهابي در زمان هاي مشخصي از سال روي ميدهند . برخی از این بارش ها عبارتند از :

بارش برساوشی
بارش اسدی
بارش جباری
بارش شلیاقی
و...

[Negar Najafi]

بزرگنمايي

در ابزارهاي اپتيكي به نسبت اندازه تصوير جسم به اندازه جسم مورد مشاهده بزرگنمايي گويند.

مثلا هميشه آينه تخت بزرگنمايي برابر يك دارد و آينه هاي كوژ همواره بزرگنمايي كوچكتر از يك.

در ابزارهاي اپتيكي همچون تلسكوپ و دوربين دوچشمي مي توان بزرگنمايي را از رابطه ي زير بدست آورد.

فاصله ی کانونی تلسکوپ (F) بر حسب mm
__________________________________
فاصله ی کانونی چشمی (f) بر حسب mm

هر چقدر این عدد بزرگتر باشد میدان دید شما یعنی ناحیه ای از آسمان که پشت تلسکوپ می بینید، کم تر شده و در نتیجه بزرگنمایی شما بیشتر می شود.
با بزرگتر شدن بزرگنمایی کیفیت تصویر دریافتی کاهش خواهد یافت.
در بزرگنمایی اصطلاح دیگری به نام حد بزرگنمایی وجود دارد، که در آن به ازای هر اينچ قطر دهانه تلسکوپ، مي توانيم 50 برابر بزرگنمایی بگيريم. البته اين در شرايط ايده آل است.
در بزرگنمایی بالا علاوه بر کاهش کیفیت، تصویر کم نور تر خواهد شد. به کمک بزرگنمایی هر کدام از چشمی های خود، المان های بسیار دیگری از جمله میدان دید چشمی یا مردمک خروجی تلسکوپ خود را می توانید به دست آورید.

علاوه بر بزرگنمايي، در ابزارهاي نجومي بزرگنمايي زاويه اي نيز تعريف مي گردد كه برابر اندازه زاويه رؤيت شده يك جسم از پشت ابزار به اندازه زاويه مشاهده شده با چشم غير مسلح است.

[Ehsan]

بلازار

بلازار ها در واقع کوازارهای بسیار فشرده و بسیار فعال هستند که یک سیاه چاله ی مرکزی ِ ابر پر جرم دارند در مرکز دارند و خودشان در مرکز یک کهکشان میزبان قرار دارند. این موجودات یکی از پر انرژی ترین رویداد های کیهان محسوب می شوند. از دیگر ویژگی ِ این موجودات می توان به تابش شدید در ناحیه ی رادیویی طیف الکترو مغناطیس اشاره کرد که البته نسبت به بقیه ی کوازار ها و کهکشان های رادیویی کمتر است.این اجسام در طیف پرتو ایکس هم تابش قابل توجه ی دارند. دلیل نام گذاری این اشیا به خاطر داستان کشفشان است. در ابتدا تصور می شد این ها ستاره های متغییر معمولی در کهکشان خودمان هستند اما بعدا تابش رادیویی شدیدی از این اجرام دریافت شد که ماهیت ستاره ای شان را زیر سوال می برد. یکی از این اجرام ستاری ی بی ال سوسمار بود که بعد ها این اجرام نیز به این نام (بی ال سوسماری) نامیده شدند. در زبان انگلیسی به این اشیا BL Lac می گویند که چون نوعی کوازار است BL Lac quasar نامیده می شد که به مرور به blazer تغییر کرد.
از دیگر مشخصه های بلازار ها می توان به جتهای نسبیتی (خیلی سریع) اشاره کرد که جزو مشخصه های همه ی بلازار هاست.

بلازار ِ 3C273 که توسط تلسکوپ فضایی چاندرا در طیف پرتو ایکس گرفته شده

(تصویر از ویکی پدیا)

[Setare KOchOlO]

بلندترين روز سال

وقتي كه خورشيد به نقطه انقلاب تابستاني ميرسد بیشترین زاویه با افق را دارد ، و فصل تابستان در نيمكره شمالي آغاز ميشود .انقلاب تابستاني نقطه ای از دایرﺓ البروج است که دارای بیشترین فاصله تا خورشيد و در شمال استوای سماوی است.

در اول بهار طول شب با طول روز برابر خواهد بود(زاويه تابش خورشيد يكسان است )اما بمرور به طول روز اضافه ميشود تا در انقلاب تابستانی طول روز به بيشترين مقدار ميرسد .معنی انقلاب به این مفهوم است که در یک لحظه ناگهان طول روز بجای بلند شدن ،رو به کوتاه شدن می کند.

امتياز تصوير: ويكي پديا

[Astronomer]

بيضي

تعريف:

1. مكان هندسي نقاطي كه مجموعه فاصله آنها از دو نقطه معين برابر عددي ثابت است.
2. مكان هندسي نقاطي كه نسب فاصله آنها از يك نقطه به فاصله آنها از يك خط برابر عدد ثابتي مثبت و كوكچكتر از يك است.
3. شكل حاصل از تقاطع يك صفحه و يك رويه مخروط به شرطي كه زاويه صفحه با محور مخروط كمتر از زاويه مولد مخروط با محور آن باشد.

تصويري براي تعريف1

تصويري براي تعريف2

تصويري براي تعريف3

معرفي اجزاء اصلي:

كانون: دو نقطه ي ثابت در تعريف اول همان كانون هاي بيضي اند.(F1 و F2)

مركز: به نقطه ي مياني خط واصل كانون هاي بيضي مركز گويند.(C)

خروج از مركز: به نسبت فاصله ي دو كانون بيضي به عدد ثابت بيان شده در تعريف نخست گويند. كه اين عدد معياري است از شدت بيضويت يك بيضي. هر چه اين عدد مابين صفر و يك به 1 نزديكتر باشد آن بيضي كشيده تر است. در ضمن اين همان نسبت بيان شده در تعريف2 نيز هست.(e)

قطر اطول(بلند): خط گذرنده از كانون ها. كه دورترين نقاط بيضي را به هم متصل مي كند.(A1A2)

قطر اقصر(كوتاه): خطي عمود بر قطر اطول و گذرنده از مركز بيضي. كه نزديكترين نقاط بيضي را به هم متصل مي كند.(B1B2)