تصویر روز نجوم- Apod

[Edwin]

Astronomy Picture Of Day

تصویر روز نجوم

سایت ناسا هر روز یکی از زیباترین عکس های نجومی را به همراه توضیحات آن در این لینک قرار می دهد تا علاقه مندان از آن بهره مند گردند. این عکس ها از لینک apod.nasa.gov در دسترس است.

این تاپیک جایگاهی است برای ارائه ی زیباترین عکس های نجومی APOD، توضیحات مربوط به آن ها و بحث و تبادل نظر پیرامون آن ها.

[masi]

ابر رولی بر فراز ویسکونسین
17 شهریور




اینها چه نوع ابرهایی هستند؟ اینها نوعی از ابرهای آرکوس(کمانی) به نام ابرهای رولی(لوله ایی) هستند. این نوع ابرهای طویل و نادر ممکن است در نزدیک یک جبهه سرد پیش رونده تشکیل می شود. یک نزول از جبهه پایین رونده‌ی طوفانی می تواند باعث صعود و بالا رفتن هوای گرم و مرطوب شود و هوا را تا زیرنقطه شبنم سرد کند و در نهایت این نوع ابر شکل می‌گردد. زمانی که اینها در راستای جبهه گسترده شده و به صورت یکدست اتفاق می افتند ، یک ابر رولی ممکن است تشکیل شود. ابرهای لوله ایی در واقع ممکن است دارای چرخش هوا در راستای محور افقیِ ابر باشد. فرض می شود که این ابرهای رولی قادر به تشکیل گردباد نیستند. برخلاف بابرهای قفسه ایی، یک ابر رولی کاملااز ابرهای کومولونیمبوس که منشا تشکیلشان اند، جدا هستند. در تصویر بالا، یک ابر لوله ایی که از دوردست به شکل طوفان است در حال نزدیک شدن به Racine در ایالت ویسکونسین د رامریکا می باشد.

[حسین زارعی]

18 شهریور ( 9 سپتامبر )
در کنار متغیر قیفاووسی RS کشتی‎دم



امتیاز تصویر: آرشیو تلسکوپ فضایی هابل - ناسا و سازمان فضایی اروپا
پردازش: Stephen Byrne

این یکی از ستارگان بسیار مهم در آسمان است. یکی از دلایل شهرت این ستاره، احاطه شدن ِ آن توسط یک سحابی بازتابی خیره کننده است. ستاره ی ارتعاش کننده ی RS کشتی دم، که درخشان ترین ستاره در تصویر بالا است، جرم آن حدود ده برابر خورشید بوده و درخشندگی آن به طور میانگین 15.000 برابر خورشید است. در واقع، ستاره ی RS در صورت فلکی کشتی دم یک متغیر از نوع قیفاووسی است، متغیر های قیفاووسی نوعی از ستارگان هستند که از روشنایی آن ها برای تعیین فاصله شان در کهکشان های نزدیک و به عنوان یکی از اولین قدم ها برای تعیین مقیاس فواصل کیهانی استفاده می شود. هنگامی که این ستاره در طی 40 روز نوسان کرده و درخشندگی ِ آن تغییر می کند، تغییرات منظمی در روشنایی این سحابی نسبت به فاصله اش از ستاره ایجاد می شود که مانند یک موج ضربه ای است. با استفاده از اندازه گیری های انجام شده از تاخیر زمانی و اندازه ی زاویه ای این سحابی، و بر اساس سرعت نور که شناخته شده است به اخترشناسان اجازه می دهد که به صورت هندسی فاصله ی این ستاره را از زمین محاسبه کنند که این مقدار 6.500 سال نوری اندازه گیری شده است. این محاسبه دارای خطای بسیار کم بوده و مقدار این خطا مثبت یا منفی 90 سال نوری است. فاصله ی اندازه گیری شده برای پژواک منتشر شده از این ستاره، روشنایی واقعی ستاره ی RS کشتی دم با دقت بسیار بالا تری بدست می آید که این یک دستاورد بزرگ برای اختر شناسی است، و با تعمیم این یافته برای دیگر متغیر های قیفاووسی که در کهکشان های ورای راه شیری وجود دارند، اطلاعات ما را از نحوه ی محاسبه ی دقیق تر این فواصل بهتر می کند. تصویر بالا را تلسکوپ فضایی هابل گرفته و توسط یک داوطلب و بصورت دیجیتالی ویرایش شده است.

[skynight]

ممکن است این سیاره‌ی دور آب داشته باشد؟ در حقیقت با توجه به این‌‌که سیاره‌ی گلیز 1214ب چه‌قدر به ستاره‌ی مادرش نزدیک است، هر نوع آبی، اگر وجود داشته باشد، قطعاً به شکل بخار آن خواهد بود. در تصویر هنری بالا، ابرغول گلیز 1214ب را می‌بینید که از مقابل ستاره‌‌ی مادرش می‌گذرد و نیم‌گرفتی ایجاد کرده است تا بشر را از حضورش آگاه سازد. گلیز 1214B که آن‌را GJ 1214b هم می‌نامند یک سیاره‌ی اَبَرزمین به شمار می‌رود چون از زمین بزرگ‌تر است اما از سیاره‌ای مانند نپتون کوچک‌تر است. منظومه‌ی سیاره‌ای Gliese 1214 که نزدیک‌ترین منظومه‌ی سیاره‌ای شناخته‌شده به خورشید ما است 42 سال‌نوری از ما فاصله دارد. ستاره‌ی مادر Gliese 1214 کمی کوچک‌تر و نسخه‌ی سردتر خورشید ما است. مشاهدات اخیر تلسکوپ سوبارو در هاوایی نور بسیار کوچک پخش‌شده‌ی آبی از ستاره‌ی مادر که به این سیاره مربوط است، دریافت کرده‌است. به نظر می‌رسد این مشاهدات مربوط به جوّ آب‌دار این سیاره باشد– گرچه هنوز یک احتمال است که این اَبَرزمین ابرهای ضخیمی دارد که بخش کوچکی از رنگ آن نور را پخش می‌کند. شناسایی آب در سیارات فراخورشیدی بسیار مهم است چون بسیاری از گونه‌های زیستی روی زمین برای زنده‌ ماندن به آب نیاز دارند.

[حسین زارعی]

20 شهریور ( 11 سپتامبر )

خط ِ پرتاب لادی

امتیاز تصوبر: Jeff Berkes

در تاریخ 6 سپتامبر، یک آسمان پُر ستاره همراه با راه شیری، پرتاب مینوتور 5 را از پایگاه هوایی والوپس ناسا در جزیره ی والوپس در ویرجینیا مشاهده کردند. مانند بخش بزرگی از شرق ایالات متحده، مناطق شهری که آلودگی نوری زیادی دارند نیز این پرتاب در شب به راحتی قابل مشاهده بود. این تصویر که 35 ثانیه نوردهی شده است، بخشی از خط آغازین پرتاب این راکت و بازتابش روشنایی خیره کننده ی احتراق مرحله ی دوم را بصورت یک آتش در آسمان بر روی آب های آرام ثبت کرده است. این منظره ی شگفت انگیز رو به جنوب و غرب و از نقطه ی مناسبی که مسلط بر خلیج Sinepuxent در مریلند و در حدود 20 مایلی ِ شمال سکوی پرتاب قرار دارد. راکت چند مرحله ای که در آن لادی ( جستجوگر محیط جو و غبار ماه ) جا سازی شده است، به سوی شرق و بر فراز اقیانوس اطلس و در یک مدار بیضی کشیده ای قرار می گیرد و سفرش به سوی ماه از این جا آغاز می شود.

[حسین زارعی]

21 شهریور ( 12 سپتامبر )
ستارگان و غبار در صورت فلکی تاج جنوبی



امتیاز تصویر: Ignacio Diaz Bobillo

در این منظره تلسکوپی با میدان دید باز در نزدیکی مرز شمالی صورت فلکی تاج جنوبی، توده های غبار کیهانی در سر تا سر این منطقه ی غنی از ستارگان کشیده شده اند. در فاصله ای کمتر از 500 سال نوری از زمین، این توده های غبار به طور موثر نور ستارگان پس زمینه ی راه شیری را سد می کنند. اندازه ی ظاهری این تصویر، حدود 2 درجه است و فاصله ی سر تا سر تصویر نیز حدود 15 سال نوری است. در نزدیکی مرکز تصویر گروهی از سحابی های زیبای بازتابی نیز با نام های NGC 6726, 6727, 6729 و IC 4812 قرار دارند. رنگ مشخص آبی نیز از بازتاب نور ستارگان داغ توسط غار های کیهانی تولید می شود. این غبار هم چنین مانع از آن می شود که ما ستارگان در حال تشکیل در این ناحیه را مشاهده کنیم. سحابی کوچک تر زرد رنگ با نام NGC 6729 ستاره ی جوان و متغیر R تاج جنوبی را احاطه کرده است. در پایین آن کمان ها و حلقه های که با نام اجرام Herbig Haro شناخته می شوند، و مربوط به ستارگان تازه تشکیل شده و پُر انرژی می باشند. خوشه ی ستار ه ای کروی با شکوه NGC 6723 در سمت راست تصویر قابل مشاهده است. با وجود اینکه NGC 6723 به نظر می رسد که قسمتی از این گروه باشد اما ستارگان مسن آن در فاصله ی تقریبی 30.000 سال نوری، بسیار دور تر از ستارگان جوان و توده های غباری صورت فلکی تاج جنوبی قرار دارند.

[skynight]

در هشتم سپتامبر٬ هنگام طلوع خورشید٬ سیاره‌ی پرنور زهره در قامت ستاره‌ای عصرگاهی در نزدیکی هلال نازک ماه قد علم کرد. نزدیکی این دو جرم سماوی یا به عبارت‌دیگر مقارنه‌شان منظره‌ای را پدید آورد که رصدگران سراسر جهان از مشاهده آن بسیار لذت بردند. اما در برخی از نواحی آمریکای جنوبی٬ پدیده‌ی اختفا ماه صورت گرفت؛ به این ترتیب که ماه از مقابل سیاره‌ی زهره عبور کرد. تصویر بالا٬‌ ترکیبی از دو قاب گوناگون است که در نزدیکی منطقه‌ی لاس کانیاس اوروگوئه گرفته شده است. در این تصویر می‌توانید ماه و زهره را پیش و پس از اختفاء ببینید. با دقت در تصویر٬ ستاره‌ی عصرگاهی نقره‌فام را در سمت راست خواهید یافت که با گذشت زمان و در حالی که آسمان هم‌چنان شفق‌ناک است در پشت لبه‌ی تاریک ماه پنهان می‌شود. حدود یک ساعت بعد از طرف دیگر و از پشت لبه‌ی نورانی و ۳ روزه‌ی ماه رخ برمی‌تابد.

[حسین زارعی]

23 شهریور ( 14 سپتامبر )
فرود بر روی سیاره زمین




این سفینه ی فضایی به وسیله ی گشودن چتر نجات و مشتعل ساختن راکت ها برای کاهش سرعتش، در روز 11 سپتامبر ( 20 شهریور ) در منطقه ای دور افتاده در نزدیکی شهر ژِزقازغان در قزاقستان به زمین نشست. سفینه ی فضایی سایوز مدل TMA-08M در روی آتش راکت هایش بصورت نیمرخ دیده می شود. سرنشینان آن، پاول وینوگرادوف (Pavel Vinogradov ) فرمانده ی گروه اعزامی 36 و الکساندر مسکورسین (Alexander Misurkin ) مهندس پرواز از آژانس فضایی فدرال روسیه (Roscosmos )، و کریس کسیدی (Chris Cassidy ) مهندس پرواز ناسا بودند که پس از پنج و نیم ماه فعلیت در ایستگاه فضایی بین المللی، به زمین بازگشتند. راکت های سایوز به سرعت روشن شده و برای مدت بسیار کمی نیز در نزدیکی زمان برخورد با سطح زمین، آتش می گیرند. این عکس که زمان بندی بسیار خوبی داشته و این لحظه را ثبت کرده است، از یک هلی کوپتری که بر فراز منطقه ی فرود پرواز می کرد گرفته شده است.

[skynight]

M2-9: بال‌های سحابی پروانه



آیا از ستاره‌ها پس از مرگ به خاطر هنرشان بهتر تقدیر خواهد شد؟ به‌راستی، ستاره‌ها معمولاً هنگام مرگشان زیباترین اجرایشان را خلق می‌کنند. در مورد ستاره‌های کم‌جرم مانند خورشید و M2-9 که در تصویر بالا می‌بینید، با از دست دادن لایه‌های گازیِ بیرونی‌شان از ستاره‌های معمولی به کوتوله‌های سفید تبدیل می‌شوند. این گازهای منتشر شده اغلب تصویری زیبا خلق می‌کنند که به آن‌ها سحابی‌ سیاره‌نما می‌گوییم و به مرور طی بیش از هزاران سال از بین می‌روند. سحابی M2-9، سحابی سیاره‌نمای رنگی پروانه در فاصله‌ی 2100 سال نوری دورتر، بال‌هایی دارد که داستانی عجیب ولی ناتمام را بازگو می‌کنند. در مرکز آن دو ستاره به دور قرصی گازی که 10 برابر مدار پلوتون است می‌گردند. لایه‌های منتشر شده از ستاره‌ی در حال مرگ که از مرکز این قرص خارج می‌شوند ظاهری دوقطبی به این سحابی بخشیده‌اند. فرایند فیزیکی که سحابی‌های سیاره‌نما را شکل می‌دهد هنوز ناشناخته‌ باقی مانده است.

[skynight]

M45: خوشه‌ی ستاره‌ای پروین



آیا تاکنون خوشه‌ی ستاره‌ای پروین را دیده‌اید؟ حتی اگر هم دیده باشید هرگز آن را آغشته‌ به چنین غباری ندیده‌‌اید. شاید بتوان گفت که خوشه‌ی پروین یکی از معروف‌ترین خوشه‌های ستاره‌ای آسمان است. ستاره‌های پرنور این خوشه‌ بدون نیاز به دوربین دو چشمی حتی در قلب برخی شهرهای آلوده به نور دیده می‌شوند. در هر حال اگر در مکانی با آسمان تاریک٬‌ برای مدت طولانی به این خوشه نوردهی شود٬ غبارهای پیرامون‌اش بسیار واضح خواهند شد. نوردهی تصویر بالا حدود ۳۰ ساعت زمان برد. اندازه‌ی زاویه‌ای این میدان دید در آسمان حدود چندبار بیشتر از ماه کامل است. خوشه‌ی پروین با نام‌های دیگر «هفت خواهر» و «M45» نیز شناخته می‌شود و در فاصله‌ی ۴۰۰ سال نوری از ما در صورت‌فلکی گاو (ثور) آرمیده است. بر اساس افسانه‌ای رایج که با کمی پیچ‌وتاب متجددانه همراه شده گفته می‌شود که پس از آن‌که این خوشه نامی برای خود گرفت یکی از ستار‌ه‌ها کم‌نور شد و سبب شد از آن پس فقط شش ستاره با چشم غیرمسلح دیده شود. تعداد واقعی ستاره‌ها گاهی بیشتر از هفت تا و گاهی کمتر از آن است. این تعداد بستگی به میزان تیرگی آسمان پیرامون دارد و البته وضوح دید رصدگر نیز در آن موثر است.

[masi]

ماه، زهره و سیاره‌ی زمین




در این نمای زیبا از سیاره‌ی زمین ، ماه در میان آسمان ابری پس از غروب خورشید 8 سپتامبر می‌درخشد. به‌رغم کم شدن نور، نوردهی طولانی دوربین نمای دقیق و رنگی خط ساحل و افق غرب که از جزیره‌ی کولونیا دو ساکرامِنتو اروگوئه و رو به جریزه‌ی سَن‌گابریل می‌نگرد، ثبت کرده است. نورهایی از بوینس آیریسِ آرژانتین در طول افق سمت چپ، و سرتاسر خلیج ریو دولا پلاتا دیده می‌شوند. نوردهی طولانی مدت نور ماه و آسمان پیرامونش را اشباع می‌کند. بنابراین عکاس عکس دیگری با نوردهی کوتاه هم گرفته است و با تصویر اولی در ناحیه‌ی قرص درخشان اطراف ماه ترکیب کرده است. درحالی‌که دوربین تله تصویر دوم را ثبت می‌کرده است؛ ترکیب‌گر دیجیتالی هم زمین و ماه، هم هلال باریک اغراق شده‌ی و دو ستاره‌ی درخشان نزدیکش را ثبت کرده است. ستاره‌ی دورتر به هلال ماه که آبی‌ است سماک اعزل، ستاره‌ی آلفای صورت‌فلکی سنبله است. جرم نزدیک‌تر به ماه هم ستاره‌ی شامگاهی زمین، سیاره‌ی زهره است که پس از گرفت با ماه پدیدار شده است.