نجوم و ادبیات

[بهزاد]

سلام
بعد از عمری سرو کله زدن در انجمن های مجازی امروز پیامی دریافت کردم مبنی بر افتتاح انجمن نجوم آوا استار. ضمن تبریک به دوستان آوا استار با اجازتون اولین تاپیکم رو تو این انجمن میزارم.

اگر کسی شعری در ارتباط با نجوم میدونه اینجا بزاره. یه مقاله خیلی جالب میخوندم چند وقت پیش که توی کامپیوترم سیو کرده بودم. منبعش رو یادم نیست چه سایتی بود اما اسم نویسنده در انتهای مقاله هست. بسیار جالبه. در پست بعدی این مقاله رو برای شروع در این تاپیک قرار میدم.

--------------------

نام قبلی این تاپیک اشعار نجومی بود، ضمن تشکر از ایجاد کننده این تاپیک، از این پس میتوانید آثار ادبی و یا نقد آثار ادبی نجومی و.... را در این تاپیک قرار دهید.

با تشکر
آسمون

[gandom]

این یه مقاله ای که توی یکی از پروژه هام ازش استفاده کردم.
سروده‌های زرتشت
با نگاهی به سروده‌های زرتشت در گانها روشن می‌گردد که او تا چه حد برای شناسایی چگونگی افلاک در تلاش و جستجو بوده است. زرتشت در گانها اهورامزدا را به کرات مورد خطاب قرار داده و از او درباره چونی و چندی جهان ، زمین و آسمان و نظم و ترتیب آنها و چگونگی استواریشان ، پرسش می‌کند. پرسشهای او نشانگر توجه عمیق مردم زمان و کنکاش آنها درباره وضع آسمان و افلاک نشانگر آنست که جامعه زمان با کنجکاوی هر چه بیشتر در صدد شناسائی جهان عظیم خود بوده و می‌کوشیده است تا به (مکانیزم) آن پی ببرد. به عنوان نمونه چند بند از سروده‌های زرتشت را در اینجا نقل می‌کنیم:

"از تو می‌پرسم اهورا به راستی مرا از آن آگاه فرما. کیست آن کسی که در روز نخست از آفرینش خویش پدر راستی گردید؟ کیست آن کسی که به خورشید و ستاره راه سیر بنمود؟ کیست آن کسی که از ماه گهی پر است و گهی تهی. این مزدا این و بسا چیزهای دیگر را می‌خواهم بدانم." از تو می‌پرسم ای اهورا به راستی مرا از آن آگاه فرما. کیست نگهدار این زمین در پائین و سپهر (در بالا) که بسی نشیب فرد نیاید؟ کیست آفریننده آب و گیاه؟ کیست که به ابر و باد تند روی آموخت؟ کیست ای مزدا آفریننده منش پاک. از تو می‌پرسم ای اهورا به راستی مرا از آن آگاه فرما. کیست آفریننده روشنایی سودبخش و تاریکی؟ کیست آفریننده خواب خوشی بخش و بیداری؟ کیست آفریننده بامداد و نیمروز و شب که مردم را برای بجای آوردن نماز می‌خواند.
تقویم ایرانیان
ایرانیان از دیرباز دارای تقویم خورشیدی و سال 365 روزه بودند. می‌گویند که در زمان زرتشت تقویم آنها بر اثر مرور زمان دچار اختلال می‌گردد و آغاز سال به علت کسر روز مازاد بر 365 روز با آغاز فصول طبیعی میزان نبوده ، از این رو زرتشت کبیسه جدیدی معمول می‌دارد که هر 120 سال ، یک ماه به سال خورشیدی اضافه می‌شده است تا نظم لازم برقرار گردد.

شناخت و چگونگی افلاک در اساطیر زرتشتی
در اساطیر نشانه‌های فراوانی در زمینه برخورد و توجیه چگونگی افلاک و ستارگان و ماه و خورشید و نحوه گردش آنها و پیوند و رابطه شان باهم وجود دارد. در آثار بجا مانده از آن دوران شاهد نوعی دسته بندس علمی درباره ستارگان هستیم که در ارتباط با بینش مذهبی صورت گرفته است. چنانکه ستارگانی را که دارای گردش منظم هستند از جمله (هرمزد آفریده‌ها) بشمار آورده و آنهائی که دارای حرکت نامنظم تشخیص داده شده‌اند، به عنوان ستارگان اهریمنی طبقه بندی شده‌اند. در اساطیر مزبور به گونه‌ای قابل توجه به مسئله خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی اشاره رفته و چگونگی این پدیده شرح داده شده است. درباره مسائل نجومی و نقش آن در اساطیر زرتشتی در کتاب اساطیر ایران چنین آمده است: در اساطیر زرتشتی سیارات، یا "ابااختران" ستارگانی اهریمنی به شمار می‌آیند. زیرا ، حرکت آنان در آسمان به نظر مردم کج و معوج است. در برابر اباختران ، روشنان یا اختران ستارگانی هرمز آفریده‌اند، زیرا ، حرکت ایشان منظم و به قاعده است. هر یک از اختران در میان اباختران دشمنی دارد.

نام هفت اباختر ، که سپاهبدان سیارات هستند، چنین است: هرمزد (مشتری) ، کیوان (زحل) ، بهرام (مریخ) ، ناهید (زهره) ، تیر (عطارد) ، ماه سیاه یا ماه اباختری ، خورشید سیاه یا مهر اباختری.
ماه سیاه آن است که در برابر ماه قرار می‌گیرد و آن را سیاه می‌کند و خورشید سیاه آن است که در برابر خورشید قرار می‌گیرد و آن را سیاه می‌کند. طبیعی است که این تعبیری کهن برای گرفتن ماه و خورشید بوده است، عملی نجومی که علت آن را نمی‌دانسته‌اند. از جمله هفت اباختر ، دو ستاره دنباله دار را نیز می‌شناخته‌اند. یکی گوزهر (جوزهر) بوده است که چون ماری در آسمان بوده است و سرود نبی داشته است و دیگری موش پری که ذودوابه است. در برابر سپاهبدان اباختران ، هفت اخترانند که اینان نیز سپاهبدان اختران هستند. این هفت عبارتند از:

هفت اورنگ (=بنات النعش) در برابر هرمزد ، میخ میان آسمان (= جدی) در برابر کیوان ، و ننه (= نسر واقع) در برابر بهرام ، سدویس (= الدبران) در برابر ناهید ، تیشتر (= شعرای یمانی) در برابر تیر ، خورشید و ماه روشن در برابر خورشید و ماه سیاه.

در دنباله این سخن جا دارد یادآور شویم که از بخشهای متأخر اوستا که اطلاعات مربوط به ستاره شناسی جابجا در آن یافت می‌شود، چنین دریافت می‌گردد که سپاهبدان هفتگانه که در حکم دستیاران اورمزد هستند، همانند هفت سیاره قلمداد شده‌اند. نکته دیگری که نباید از یاد ببریم آنکه آسمان مهمترین نماد اهورامزدا بوده تا جائی که هرودوت می‌نویسد، "اهورا مزدا" نامی است که ایرانیان به فلک الافلاک یا به عبارت دیگر به تمامی آسمان می‌دهند.
++++++++++++++++++++++++++++++
مشاهده در وبلاگ خودم:www.gandom023.blogfa.com

[sepideh]

کوکب بخت مرا هیچ منجم نشناخت

یارب از مادر گیتی به چه طالع زادم



حافظ

[tahoo]

... بر هفت فلک بگذر افسون زحل مشنو

بگذار منجم را در اختر و در فالک...

(مولوی- دیوان شمس - غزلیات)

[behnum]

آهوی آتشین را چون بره دربرافتدکافور خشک گردد با مشک تر برابر
با نگاهی کلی به این تک بیت ارتباط خاصیبین آن و علم ستاره شناسی نمی یابیم مگر اینکه کمی وارد وادی بی پایانعلوم ادبی شده و این بیت را از لحاظ آرایه شناسی برسی کنیم .
آهوی آتشین در واقع استعاره از خورشید سوزان و داغ می باشد
بره یا حمل نیز نام نخستین صورت فلکی قدیمی است که خورشید در گذشته فروردین ماهخ را در این شکل آسمانی سپری می کرده است
آهوی اتشین چون را چون بره در افتد یعنی زمانی که خورشید وارد صورت فلکی حمل شود
و اینکه کافور خشک با مشک تر برابر شوند کنایه از برابری طول زمان روز و شب است که به صورتی نمادین مطرح شده است
کافور خشک:نماد سپیدی-روشنی-روز
مشک تر:نماد سیاهی-تاریکی-شب
نکته ی جالبی که شاعر محترم و البتهگمنام این بیت از آن غافل مانده اینست که در واقع روز سپید نیست بلکه روشناست و شب نیز سیاه نیست بلکه تاریک است
توضیح علمی:همانطور که می دانید کره یخورشید ضمن حرکت ظاهری خود به دور زمین در کره ی آسمان در طول سال دو باردر نقاط تلاقی دایره البروج و استوای آسمان قرار می گیرد(حدودا در نخستینروز بهار و پاییز)که در این زمانها طول زمان روز و شب با هم برابر می شودو به همین علت به این دو نقطه از مسیر حرکت ظاهری خورشید نقاطاعتدالین(شامل اعتدال پاییزی و بهاری)گفته می شود!
اما به هر حال می توان نوعی تشبیه را بین سپیدی با روشنی و سیاهی با تاریکی در نظر گرفت

[saiede]

قفسی بايد ساخت
هرچه در دنيا گنجشك وقناری هست
با پرستوها
و كبوترها
همه را بايد يكجا به قفس انداخت
روزگاری است كه پرواز كبوترها
در فضا ممنوع است
كه چرا
به حريم حرم جت ها خصمانه تجاوز شده است
روزگاری است كه خوبی خفته است
و بدی بيدار است
و هياهوی قناری ها
خواب جت ها را آشفته است
غزل حافظ را می خواندم
مزرع سبز فلك ديدم و داس مه نو
تا به آنجا كه وصيت می كرد
گر روی پاك و مجرد چو مسيحا به فلك
از فروغ تو به خورشيد رسد صد پرتو
دلم از نام مسيحا لرزيد
از پس پرده اشك
من مسيحا را بالای صليبش ديدم
با سرخم شده برسينه كه باز
به نكو كاری پاكی خوبی
عشق می ورزيد
و پسر هايش را
كه چه سان پاك و مجرد به فلك تاخته اند
و چه آتش ها هر گوشه به پا ساخته اند
وبرادرها را خانه برانداخته اند
دود در مزرعه سبز فلك جاری است
تيغه نقره داس مه نو زنگاری است
و آنچه هنگام درو حاصل ماست
لعنت و نفرت و بيزاری است
روزگاری است كه خوبی خفته است
و بدی بيدار است
و غزل های قناری ها
خواب جت ها را آشفته است
غزل حافظ را می بندم
از پس پرده اشك
خيره در مزرعه خشك فلك می نگرم
می بينم:
در دل شعله و دود
می شود خوشه پروين خاموش
پيش خود می گويم
عهد خودرايی و خود كامی است
عصر خون آشامی است
كه درخشنده تر از خوشه پروين سپهر
خوشه اشك يتيمان ويتنامیاست

"فريدون مشيري"

[tahoo]

...شها شهریارا جهان داورا **** فلک پایگه مشتری پیکرا

کجا بزم کیخسرو و رخت او **** سکندر که شد بر سر تخت او

چو آن کوکب از برج خود شد روان **** توئی کوکبه دار آن خسروان...

(نظامی - خمسه - شرف نامه)

----------------------------
میان صد کس عاشق چنان بدید بود **** که بر فلک مه تابان میان کوکب‌ها

(مولوی - غزلیات)

[tahoo]

دگر به هر چه تو گویی مخالفت نکنم **** که بی تو عیش میسر نمی‌شود ما را

دو چشم باز نهاده نشسته‌ام همه شب **** چو فرقدین و نگه می‌کنم ثریا را

(سعدی- غزلیات)

[ستاره بنیادی]

حضرت حافظ:

عجب علمی است علم هیئت عشق ********* که چرخ هشتمش هفتم زمین است

[tahoo]

با هر ستاره‌ای سر و کار است هر شبم****از حسرت فروغ رخ همچو ماه تو

(حافظ-غزلیات)

[p.i.w]

گاویست در آسمان قرین پروین گاویست دگر نهفته در زیر زمین
گر بینایی چشم حقیقت بگشا زیر و زبر دو گاو مشتی خر بین

"خیام"