سال ماهوارههاي ايراني
هنوز چند ماهي از آغاز سال 1390 نگذشته بود كه خبر پرتاب موفقيتآميز ماهواره رصد به تيتر اول همه خبرگزاري هاي بينالمللي تبديل شد. حالا دومين ماهواره ايراني در مدار قرار گرفته بود و همه منتظر دريافت اولين تصاوير ايراني از مدار زمين بودند.
انتظار خيلي زود به پايان رسيد اما تصاوير چيزي نبود كه كارشناسان انتظارش را ميكشيدند. يك مشكل فني در سيستم هدايت و كنترل ماهواره باعث شده بود تا وضعيت ماهواره رصد در مدار زمين حدود 5 درجه انحراف داشته باشد و اين يعني دوربينهايي كه قرار بوده از زمين تصويربرداري كنند حالا داشتند از سياهي فضا عكس ميگرفتند. اما اين موضوع كارشناسان فضايي ايران را دلسرد نكرد و آنها با تجارب ارزشمندي كه از اين شكست گرفته بودند به سراغ دومين رويداد فضايي ايران رفتند تا ماهواره سوم كشور را در سال 91 به فضا بفرستند. نويد علم و صنعت مانند رصد يك ماهواره سنجش از دوري بود كه دوربين نصب شده بر بدنه جانبي آن ميبايست كار نيمه تمام ماهواره رصد را تمام كند و اولين نگاره ايراني از فضاي ماورا جو را به سياره مادري مخابره كند. پيروزي ارزشمندي كه به دست آمد هرچند برخي دلايل مانع انتشار عمومي آنها شد.
در اين ميان اما خبري كه برنامه فضايي ايران در سال 90 را ميتوانست خيلي مهيج كند اما بنا بر دلايلي هيچگاه منتشر نشد، خبر ارسال نخستين ميمون از ايران به فضا بود كه كارشناسان پژوهشگاه هوافضاي سابق كه بتازگي به پژوهشگاه جمهوري اسلامي ايران تغيير نام داده، كارهاي آن را بر عهده داشتند. قرار بود اين ميمون در اواسط سال به فضا پرتاب شود و بدان وسيله كپسول زيستي ساخت پژوهشگاه هوافضا آزمايش شود. قراري كه اعلام شد بر هم خورده اما شايعاتي هم درباره آن منتشر گرديد كه گويا پرتاب شده اما در بازيابي دچار مشكل گرديده است. معاون پژوهشي وزارت علوم در مصاحبه كوتاهي با خبرنگار ايسنا اين شايعه را تاييد كرده بود اما خبر رسمي آن هيچگاه توسط سازمان فضايي ايران منتشر نشد. ناكامي و شكست بخشي جداييناپذير از پيروزيهاي غرورآفرين برنامه فضايي همه كشورهاي دنيا است. تلاش برخي از مقامات براي تطهير برنامه فضايي ايران از هر گونه شكستي، تنها بهانه به دست دل ناپاكان ميدهد. يك پروژه فضايي مثل ارسال ماهواره به فضا يا موجود زنده به مدار زمين وابسته به پارامترهاي متعددي است كه مطالعه و بررسي همه آنها در شرايط آزمايشگاهي يا نرمافزارهاي شبيهسازي عملا غيرممكن است و همه دنيا بخشي از آزمايشهاي يك طرح فضايي را منوط به پرواز در شرايط واقعي ميكنند. بخشي كه اتفاقا بيشترين احتمال براي عدم موفقيت در آن وجود دارد. بنابراين نفس شجاعت براي پا گذاشتن در ورطه رعبآور برنامههاي فضايي آنقدر غرورآفرين است كه نيازي به لاپوشاني شكست نيست.
اما كارنامه برنامههاي فضايي ايران فقط به ارسال 2 ماهواره به فضا ختم نميشود. پژوهشگاهها و مراكز صنعتي متعددي در سراسر ايران سخت مشغول كار روي يك عزم ملي و يك طرح بزرگ هستند تا بلكه ايران بتواند سال آينده ماهواره بزرگ خود را كه گفته شده حدود 100 كيلوگرم وزن خواهد داشت را با يك موشك فضايي جديد به مدار 400 كيلومتري زمين ارسال كند. اين طرح اگر به بار بنشيند قدمي بزرگ در عزم ايران براي رسيدن به حداكثر توانايي فضايي يعني ارسال ماهوارههاي بيش از يك تن به مدار زمين خواهد بود. موفقيت مهندسان ايراني در ارتقاي توان موشك فضايي سفير به گونهاي كه توانسته محمولهاي حدودا 2 برابر سنگينتر را به مدار زمين ارسال كند، نشان از تبحر و تسلط كافي گروه موتورسازي بر كارشان دارد. اين موضوع نويد ميدهد كه اگر موشك فضايي سيمرغ كه قرار است محموله 100 كيلوگرمي را به مدار 400 كيلومتري ببرد، از آزمايش پروازي خود سربلند بيرون آيد خيلي زود ميتوان شاهد ظهور نسخههاي ارتقا يافتهاي از آن باشيم كه در آن صورت ايران ميتواند خود را چند قدم به 3 نقطه مداري خود در فضا نزديكتر ببيند. نقاطي كه اگر بزودي فكري براي پر كردن آنها توسط ماهوارههاي مخابراتي فعال متعلق به كشورمان نشود، بايد شاهد تاراجشان توسط كشورهاي همسايه خود باشيم. به نظر ميرسد با توجه به موفقيتهاي پي در پي كشور اسلامي ايران در بالا رفتن از نردبان فضايي، بزودي ميتوانيم شاهد حضور قدرتمند ايران در بازار پر رونق پرتابهاي فضايي باشيم. امر مهمي كه رئيس سازمان فضايي ايران در مصاحبه اختصاصي با «جامجم» به آن اشاره كرد و آمادگي كشور را در ارسال ماهوارههاي دانشجويي كوچك به مدار كم ارتفاع اعلام نمود. امروزه عرصه فضا ديگر مكاني براي يكهتازي و به رخ كشيدن قدرت نيست. هزينههاي فعاليتهاي فضايي آنقدر زياد و سرسامآور است كه حتي شايعاتي وجود دارد كه پوست موزي زير پاي اتحاد جماهير شوروي سابق قبل از فروپاشي آن بوده است. از اين رو توجه به تجاري سازي فعاليتهاي فضايي امروزه به يك ركن اصلي تبديل شده است و هر كشوري تلاش دارد تا جايگاه اقتصادي خود را در اين بازار چند صد ميليارد دلاري آينده از امروز تعيين و تبيين كند. صنايع كوچك ايراني كه امروز مشغول طراحي و توليد حسگرها، موتورهاي فضايي، تجهيزات و حتي نرمافزارهاي شبيهسازي در عرصه فضايي هستند بايد هر چه زودتر با چتر حمايتي سازمان فضايي ايران در نمايشگاههاي بينالمللي حضور به هم رسانند و به فكر آينده تجاري خود در آنسوي مرزهاي كشور باشند. امري كه با توجه به دانش فني رسوب كرده در شركتهاي دانش بنيان ايراني دور از ذهن نيست.
تداوم پرتابهاي فضايي ايران درسال 90 و تغيير نگرش مجموعه مديريتي سازمان فضايي ايران به تجاري سازي فعاليتهاي اين مجموعه نويد آيندهاي درخشان و خبرهايي داغ در سال پيش رو دارد. اميد ميرود مهندسان و دانشمندان جوان ايران زمين در سال آينده، تلاش خود را براي ارسال پيام صلح و دوستي مردم سرزمين مادري به آنسوي مرزهاي جو زمين بيشتر كنند و دل هم ميهنانشان را با خبرهايي خوش به وجد آورند.
شهرام يزدانپناه / گروه دانش