دسته بندی کهکشان ها
همانطور که جناب "milad77" فرمودند طبقه بندی کهکشان ها بر اثاث شکل ظاهریشان برای اولین بار توسط ادوین هابل صورت گرفت. هابل کهکشان ها را به سه گروه اصلی بیضوی ، مارپیچی و نامنظم تقسیم بندی کردند. بعضی از کیهانشناسان می گویند که کهکشان ها از سمت راست به چپ در نمودار هابل تکامل یافته اند و برخی دیگر نظری عکس این نظر را دارند. هابل کهکشان ها را به طرحی طبقه بندی کرد که به آن طبقه بندی دیاپازونی هم گفته میشود. البته گروه های فرعی نیز وجود دارند. در این جهان احتمالا بیش از صد بیلیون کهکشان با شکل های متفاوت و گوناگون وجود دارند. کهکشان ها مانند ستارگان در کنار هم هستند و خوشه های کهکشانی را تشکیل می دهند و تعداد این خوشه های کهکشانی بیش از 10000 میلیون در سراسر کیهان پراکنده شده اند. کهکشان راه شیری و 22 کهکشان دیگر در خوشه "گروه محلی" در کنار هم هستند.
کهکشان های بیضوی (Eliptic galaxy)
کهکشان های بیضوی با توجه به بیضی بودنشان به 8 دسته متفاوت دیده می شوند. هابل بر اثاث خروج از مرکز بیضی ، این کهکشان ها را از E0 تا E7طبقه بندی کرد که E مخفف Eliptic به معنای بیضی و عدد جلوی آن نسبت خروج از مرکز بیضی است که با این تفسیر E0 شکلی کروی و E7 بیضی بسیار کشیده خواهد بود. البته گونه از کهکشان ها که در حالتی مابین بیضوی و مارپیچ قرار دارند با نام کهکشان های عدسی وار طبقه بندی می شوند. کهکشان های بیضوی بازو و برامدگی مرکزی ندارند و بیشتر از ستارگان پیر و قرمز رنگ تشکیل شده اند. تقریبا حدود 20 درصد کهکسان های عالم از این گروهند. کهکشان های بیضوی در گذشته ای بسیار دور شکل گرفته اند ، بطوری که اثری از حالات اولیه آنها باغی نمانده است و شکل آغازین کهکشان در اثر رویداد های پیش آمده و هموار شدن مدار ستارگان به کلی از بین رفته است. همچنین رنگ کهکشان های بیضوی یکنواخت است. کهکشان های بیضوی را می توان بر اثاث ابعاد آنها هم دسته بندی کرد. بیضوی های غول به پهنای چند تریلیون پارسک هستند و بیش از ده ها تریلیون ستاره دارند. از طرفی دیگر کهکشان های بیضوی کوتوله هم وجود دارند که فقط چند هزار پارسک قطر داشته و میلیون ها ستاره دارند. جالب است بدانید که بزرگ ترن و کوچک ترین کهکشان های کشف شده از دسته ی کهکشان های بیضوی هستند. این کهکشان ها دارای ستاره هایی با سن زیاد و جرم کلی زیادی می باشند ، در نتیجه گاز و گرد و غبار در داخل آنها تقریبا وجود ندارد. کهکشان M87 در خوشه کهکشانی سنبله از گروه کهکشان های بیضوی هستند. کهکشان NGC 1201) SO) نیز مثال مناسبی برای کهکشان های عدسی وار می باشد.
یک کهکشان بیضوی / امتیاز تصویر: ویکیپدیا
کهکشان های مارپیچی (Spiral galaxy)
کهکشان های مارپیچی از یک هاله و یک قرص تشکیل شده اند و یک هاله نیز به دور آنها تشکیل می شود. برامدگی و هاله عموما از ستارگان پر جرم و سرخ رنگ تشکیل شده است و در هسته این کهکشان ها ستارگان جوان با رنگ آبی و مقدار بسیار زیادی گاز و گرد و غبار تشکیل شده است. ویژگی حرکتی این کهکشان ها عموما به گونه است که تمامی ستارگام حول هسته کهکشان در جهت حرکت ساعت و یا در خلاف آن می چرخند ولی بدلیل اختشاشات دینامیکی هاله حرکتی نامنظم دارد. این ستارگان با هر جهتی و با هر نسبت تمایل مداری می توانند نسبت به هسته گردش کنند. کهکشان های مارپیچی طبق نمودار هابل بر اساس نسبت قطر هسته به طول بازو به سه دسته a و b و c طبقه بندی می شوند و به صورت Sa ، Sb و Sc نوشته می شوند. در دسته Sa قرص بزرگ تر و کروی شکل و از تعداد کمی بازو که کلملا جمع شده اند تشکیل شده است. کهکشان های دسته Sb دارای بازو های باز و هسته کوچک تر هستند. فرم مارپیچش بودن در این کهکشان ها بسیار مشهود است. اگر یک کهکشان مارپیچ بین دو نوع از این طبقات مثلا بین Sa و Sb واقع شده باشد ، Sab خوانده می شود. برای مثال کهکشان راه شیری در نوع Sbc طبقه بندی میشود. طیف حاصل از یک کهکشان مارپیچی گسسته بوده و این پدیده بیانگر بازو های این کهکشان ها است.
کهکشان آندرومدا که در فاصله 2/6 سال نوری از ما قرار دارد در طبقه کهکشان های مارپیچ قرار دارد.
کهکشان مارپیچی مسیه 101 / امتیاز تصویر: ویکیپدیا
کهکشان های مارپیچ میله ای (Spiral bar galaxy)
گروه دیگری که در طبقه بندی هابل به آن اشاره شده است کهکشان های مارپیچی میله ای هستند. که بر اثاث اختلالات طیفی حاصل از آنها به سه دسته a و b و c طبقه بندی می شوند و با نماد SB نشان داده می شوند. این کهکشان ها قسمتی میله ای شکل دارند که از هشته می گذرد. کهکشان های SBaدارای میله ای نسبطا پهن و بازو های کوتاه و جمع شده دارند و هر چه قدر به قسمت c پیش می رویم ، طول میله بلند تر شده و هسته واضح تر و کوچک تر می شود و بازو ها به صورت خمیده کشیده می شوند. توضیع جرم در این کهکشان ها همانند کهکشان ها مارپیچی است ولی اختلالات حرکتی هسته به علت حضور میله در آنه کمتر است. این کهکشان ها نیز به صورت منظم در جهت حرکت ساعت و یا در خلاف جهت آن حول هسته می چرخند. بر روی میله عموما ستارگان جوان و آبی دیده می شوند.
کهکشان های نامنظم (Irregular galaxy)
در انتهای طبقه بندی کهکشانها ، کهکشانها ی نامنظم وجود دارند که تقریبا از قاعده خاصی پیروی نمی کنند و در طبقه بندی هابل نیز وجود ندارند. این کهکشان ها به صورت نا منظم شناخته می شوند. عده ای از کیهانشناسان بر این اعتقادند که علت نامنظم بودن این کهکشان ها برخورد دو کهکشان منظم با یکدیگر بوده است. فراوانی جرم و سن در این کهکشان ها از تابع خاصی پیروی نمی کند و عموما این کهکشان ها به دور کهکشان های بزرگتر می چرخند. کهکشان های نامنظم خود از دو دسته فرعی تشکیل شده اند. کهکشان های نامنظم I و کهکشان های نامنظم II. نمونه کهکشان نامنظم I ، ابر مالاژانی بزرگ است و نمونه کهکشان های نامنظم II ، کهکشانNGC 6822 است. کهکشان های نامنظم I با ستارگان دارای گونه طیفی O و B (ستارگان جوان و آبی رنگ) و نواحی هیدروژن یونیده مشخص می شوند و چند نمونه ای از آنها نشانه هایی از بازو های مارپیچی دارند. کهکشان هایی که از نوع کهکشان های نامنظم II هستند ویژگی های خاصی را مانند گسیلهای غیر عادی ، محتوای غبار غیر عادی ،خصلت های انفجاری و فوران های ماده با شدت خیلی زیاد دارا می باشند. (این فوران ها به صورت رشته هایی از هسته بسوی بیرون امتداد می یابند). 10 تا 13 درصد حجم این کهکشان ها را گاز های خنثی تشکیا می دهند. نمونه ای از این کهکشان ها ابر های مالاژانی است. این کهکشان ها را با نماد Irrنشان میدهند.
یک کهکشان نامنظم / امتیاز تصویر: ویکیپدیا
کهکشان ها انواع دیگری هم دارند مانند کهکشان های فعال که خود زیر مجموعه های گوناگون دارند که آنها را در پست های بعدی توضیح میدهم.
منابع :کتاب های الفبای نجوم و اختر فیزیک مقدماتی (جلد دوم)
نجوم به زبان ساده
نجوم دینامیکی