پديدههای رصدی ماه و ساير قمرهای منظومه شمسي
تقریبا" در تمامی مجلات نجومی خارجی و ایرانی,قسمتها و صفحاتی وجود دارند که پای ثابت مطالب یک مجله در هر ماه میباشند.
از بارزترین این صفحات و مطالب میتونیم به نقشه آسمان هر ماه- اهله های ماه-موقعیت سیارات-پدیده های مربوط به قمرهای گالیله ای مشتری و همینطور قمرهای زحل و ...
از آن جمله هستند.
در فروم آوااستار بعضی از تاپیکهاي تالار رصدی به بعضی از این مقولات پرداخته شده است.لیکن ذکر و بررسی پدیده های مربوط به قمرهای مشتری و زحل خالی بود....
این اقمار از جمله هدفهای جذاب و تقریبا همیشگی نجوم رصدی هستند.
پدیده هائی همچون گذر قمرها از مقابل سیارات- اختفا قمرها و گذر سایه قمرها از جمله پدیده های مهم در اهداف رصدی هستند.
در این تایپیک به ذکر پدیده های مرتبط به رصد تمامی قمرهای منظومه شمسی خواهیم پرداخت.
اهله های قمر زمین نیز در همین تایپیک پیگیری خواهد شد.
اقمار گالیله ای، از پایان دوران عالم زمین مرکز تا اندازه گیری سرعت نور
خب امیدوارم که تو این چند هفته اخیر از دیدن گرفت ها و گذر سایه های اقمار مشتری لذت برده باشین. با اجازه از آقای شعبانی که این تاپیک خوب رو ایجاد کردن در ادامه قصد دارم لابلای اعلام رخدادهای نجومی، در چند پست کوتاه توضیحات مختصری در مورد گرفت های خورشیدی در سیارات دیگه بدم.
از مشتری و اقمار گالیله ای اون شروع میکنم. گالیله اولین کسی بود که مشتری را با تلسکوپ مشاهده کرد. تلسکوپ کوچک گالیله با توان بزرگنمایی 20x ضعیفتر از آن بود که بخواد گذر سایه های مشتری را برای گالیله نمایان کند. اما مشاهده قمرها در طول چند شب، و مخفی شدن آن ها پشت مشتری به گالیله نشان داد که اینها اقماری در حال گردش بدور مشتری هستند و این جرقه ای شد برای از بین رفتن مدل عالم زمین مرکز. با رصدهای بیشتر گالیله موفق شد روشی رو برای تعیین طول جغرافیایی از روی زمانسنجی گردش اقمار مشتری تهیه کند.
فیلیپ سوم، پادشاه اسپانیا، برای روشی کارآمد برای تعیین طول جغرافیایی جایزه تعیین کرده بود و بنابراین گالیله روش خود را نزد پادشاه ارائه داد. اما روش گالیله بدلیل بی دقتی جداول زمانی گالیله و قابل استفاده نبودن در کشتی مورد تأیید واقع نشد. بهرحال این روش با تهیه جداول دقیقتر در خشکی قابل استفاده بود.
در سال 1671 و در طول چند ماه «اوله رومر» بهمراه «جین پیکارد» در جزیره ای نزدیک کوپنهاگ دانمارک حدود 140 گرفت قمر آیوی مشتری رو رصد کردن و این در حالی بود که در سوی دیگر، در پاریس، «جیووانی کاسینی» همان گرفت ها را رصد میکرد. با مقایسه زمان گرفت ها اختلاف طول جغرافیایی بین دو نقطه رصدی مشخص شد.
کاسینی در رصدهایی که از اقمار مشتری بین سالهای 1666 تا 1668 انجام داده بود اختلاف زمانسنجی هایی رو کشف کرد. در سال 1672 رومر به پاریس رفت و بعنوان دستیار به کاسینی در رصد اقمار مشتری کمک کرد. رومر نتایج مشاهدات خودش رو به مشاهدات کاسینی اضافه کرد و به این نتیجه رسید که زمان بین گرفت ها (مخصوصاً آیو) در زمانی که زمین در حال نزدیک شدن به مشتری بود کوتاه تره (مثل الان:) ) و برعکس زمانی که زمین در حال دور شدن از مشتریه طولانی تره (بعد از مقابله). کاسینی بتاریخ 22 آگوست 1676 گزارشی در این خصوص برای آکادمی علوم فرستاد:
دومین اختلاف، ظاهراً به این دلیل رخ داده است که مدت زمانی طول میکشد تا نور از قمر به ما برسد؛ بنظر 10 الی 11 دقیقه زمان میبرد تا نور مسافتی معادل نصف مدار زمین را طی کند.
بطرز غریبی کاسینی از ادامه دادن مشاهدات و نتیجه گیری ها خود داری کرد. رومر از مشاهدات قبلی خودش بهمراه پیکارد بین سال های 1671 تا 1677 برای نتیجه گیری نهایی استفاده کرد. رومر گزارشی از نتایج تحقیقاتش را برای آکادمی علوم فرانسه فرستاد. گزارش رومر توسط فرد ناشناسی خلاصه نویسی شد و بتاریخ 7 دسامبر 1676 منتشر شد. متأسفانه گزارشگر چیزی از نتایج تحقیقات رومر متوجه نشد و با متوسل شدن به عبارات گنگ و نامفهوم برای پنهان کردن عدم درک خود، باعث نارسا شدن و مبهم شدن متن خلاصه شده نهایی از گزارش رومر شد. رومر شخصاً هرگز نتایج تحقیقاتش را منتشر نکرد.
رومر هرگز مقداری را برای سرعت نور ارائه نداد اما در عوض بسیاری از دانشمندان از روی نتایج مشاهدات و داده های وی برای محاسبه سرعت نور استفاده کردن. اولین نفر «کریستیان هایگنز» بود؛ بعد از مکاتبه با رومر و کسب داده های بیشتر، هایگنز به این نتیجه رسید که نور با سرعت 16 و 3/2 قطر زمین در ثانیه حرکت میکنه. دیدگاه رومر در مورد محدود بودن سرعت نور تا زمان اندازه گیری «کجنمایی نور» بسال 1727 توسط «جیمز برادلی» کاملاً مورد قبول قرار نگرفته بود.
بسال 1809، بار دیگر با استفاده از روش رصدی آیو، اما اینبار با استفاده از بیش از یک قرن مشاهده و در نتیجه داده های دقیقتر، «جین بابتیست جوزف دلامبر» زمان لازم برای طی مسافت بین زمین تا خورشید توسط نور را معادل 8 دقیقه و 12 ثانیه بدست آورد که با در نظر گرفتن فاصله زمین تا خورشید سرعتی کمی بیشتر از 300,000 کیلومتر بر ثانیه بدست میآید. مقدار امروزی برابر با 8 دقیقه و 19 ثانیه و سرعتی معادل 299,792.46 کیلومتر بر ثانیه است. :)
دو پدیده قمری زیبا برای شب رصدی امشب
اونطور که من متوجه شدم خیلی از دوستان از جمله خودم بخاطر ابری بودن هوای بامداد دیروز نتونستن مقارنه زیبای زهره و زحل رو ببینن. البته بامداد امروز هوا اینجا کمی باز شد و من تونستم از لابلای ابرها برای مدت کوتاهی مقارنه زحل و زهره رو با کمی فاصله بیشتر ببینم و ازش فیلم بگیرم. البته چون فاصله جدایی امروز صبح یکم زیاد شده بود دیگه فایده نداشت که تلسکوپ رو ببرم. در حالی که خیلی ها ممکنه بخاطر از دست دادن این پدیده زیبا ناراحت باشن در عوض باید بخاطر شب رصدی که امشب در پیش رو داریم خوشحال باشیم. :)
هوای اینجا همین الان واقعاً صاف و لاجوردیه و باید بشخصه شاهد یک شب کریستالی دیگه باشم. گمون کنم آسمون شهرهای شما هم احتمالاً صاف شده باشه. و اما در مورد دو پدیده زیبای شب رصدی که در پیش داریم.
اولین پدیده امشب که خیلی ها میدونن ماه گرفتگی نیم سایه قمر زمین به محض طلوع ماهه. این گرفت به وقت ایران ساعت 15:44:58 ثانیه شروع میشه که البته تو این ساعت ماه هنوز طلوع نکرده. ماه با اختلاف کمی تقریباً همزمان با غروب آفتاب و در ساعت 16:48:16 ثانیه طلوع میکنه (به افق تنکابن - افق تهران زیاد با افق تنکابن فرق نداره واسه همین تو همه پستهام زمان ها رو به افق شهر خودمون میگم :grin: - به افق تهران ساعت 16:48:50). تو این زمان تقریباً نصف اون وارد نیم سایه زمین شده و همچنان به پیشروی در نیم سایه تا ساعت 18:03:00 به اوج گرفت نیم سایه ای خودش میرسه. پس از اون ماه شروع به خارج شدن از نیم سایه زمین میکنه و در ساعت 20:21:02 خسوف به پایان میرسه. این ماه گرفتگی با چشم غیر مسلح هم بشکل ناحیه ای کدر شده روی ماه قابل مشاهده ست اما این کدر شدگی تا زمانیکی سایه ماه 3/2 از قرص ماه رو نپوشونده باشه قابل تشخیص نیست. بنابراین این ماه گرفتگی رو به طور تقریبی در محدوده زمانی بین 17:30 تا 18:30 با چشم دیده میشه. ضمناً تشخیص اون بدون ابزار بستگی به شرایط جوی و کیفیت هوا هم داره.
و اما پدیده قمری زیبای دوم که زیبایی این شب رصدی رو دو چندان میکنه...
اینبار یک خورشید گرفتگی رو در فاصله تقریباً 609 میلیون کیلومتری از زمین و در دنیایی متفاوت میتونیم شاهد باشیم. حدود ساعت 2 بامداد و فقط 5 درجه دورتر از قمر زمین سایه بزرگترین قمر منظومه شمسی، گانیمد، به لبه غول منظومه شمسی برخورد میکنه. گذر این سایه غول پیکر از نیمکره جنوبی مشتری تا ساعت 4:20 بامداد ادامه داره؛ یعنی 2 ساعت و 20 دقیقه میتونیم شاهد این گذر زیبا باشیم. با وجود اینکه سایه گانیمد فاصله کوتاه تری رو روی قرص مشتری نسبت به آیو طی میکنه اما بدلیل فاصله بیشتر گانیمد از مشتری و در نتیجه سرعت گردش کمتر اون این گذر چند دقیقه ای بیشتر از گذر سایه آیو طول میکشه. ضمناً بخاطر فاصله بیشتر گانیمد نیم سایه کوچکی هم دور تمام سایه گانیمد ایجاد میشه که چون تجربه رصد گذر سایه گانیمد رو تابحال نداشتم نمیدونم دیده میشه یا نه. بهرحال امشب یکی از زیباترین و بهترین شبهای مهتابی برای رصده. شبهایی که تقریباً همه منجمان آماتور از اون فرار میکنن. امشب زیر نور ماه رصد کنین و لذت ببرین.:have a nice day:
بهترین گذرهای سایه اقمار مشتری در ژانویه 2013
ضمناً الان که استاری نایت رو چک کردم متوجه شدم که محاسبات سرانگشتی من با واقعیت مو نمیزنه (پست شماره 30).:thumbsup: