علم یا شبه علم [بایگانی] - انجمن نجوم آوااستار

توجه ! این یک نسخه آرشیو شده میباشد و در این حالت شما عکسی را مشاهده نمیکنید برای مشاهده کامل متن و عکسها بر روی لینک مقابل کلیک کنید : علم یا شبه علم

rezash

11-10-2011, 03:08 AM

چند وقتی بود که در فکر باز کردن این تایپیک بودم که بنا به دلائلی یا تاخیر می افتاد یا فراموش میکردم.

تا امروز در تایپیک اتاق فکر و ایده دوباره به این موضوع برخوردم و تصمیمم را عملی کردم.

بارها نزدیکی مرز علم و شبه علم را در مقالات و بیانات و حتی تایپیکها و پستهای فروم دیده یا شنیده ایم.

به راستی محدوده آن مشخص و دارای مرزبندیست؟

چه مقولاتی علمی یا شبه علمی میباشند و مشخصه آنها چیست؟آیا میتوان آنها را دسته بندی کرد؟

کلا شبه علم به چه معناست و ایا علمی است یا غیر علمی؟

برای مثال آیا حیات فرازمینی شبه علم است یا علم؟

در این تایپیک به این موضوع میپردازیم که تفاوتها و شباهتهای این دو چیست و آیا میتوان مرزی برای آن در نظر گرفت یا نه؟و آیا پرداختن به شبه علم درست است یا نه؟

تفاوت یک مقوله علمی و یک مقوله به ظاهر علمی را چگونه میتوان دریافت؟

Ehsan

11-10-2011, 10:49 AM

اول یک تشکر ِ به جا از آقای ِ rezash بنمایم(!) به خاطر ِ این تاپیک ِ بسیار زیبا و عالی و البته به جا!

فکر کنم اول از همه باید بدونیم علم چیه و بعد شبه ِ علم رو ذکر بکنیم.

علم (به معنی ِ science ) همان روش ِ تجربی برای به دست آوردن ِ قوانین طبیعت هستش. توانایی ِ اثبات یا ابطال ِ گذاره ها یکی از مهمترین ویژگی های ِ علم است. همچنین دقت ِ گذاره ها، عدم وجود تناقض هم از ویژگی های ِ علم محسوب می شود.

یک تعریف ِ پایین هم زیباست که فیزیک به معنای ِ عام در واقع همان علم هستش:

فیزیک ریاضی چیست؟ (http://www.mamwad.org/xm/xm-002.pdf)

رضا طامهری

11-10-2011, 11:58 AM

مرسی از rezashعزیز
آقای ehsan تعریف علم رو ارائه دادن حالا منم یه تعریف برمبنای تعریف علم ایشون از شبه علم میدم:
شبه علم به باورهایی اطلاق میشود که داعیه ی علمی بودن را دارند اما تاکنون توسط هیچ آزمایش یا مشاهده علمی به اثبات نرسیده اند و صرف عامه پسند بودن آنهاست که در بسیاری از مواقع موردتوجه زیادی قرار میگیرند.
پس نتیجه میگیریم که شبه علمها فقط درحد باور هستند نه اثبات!
همین بحثی که اقای rezashمطرح کردن در مورد حیات فرازمینی؛ اگر بخوایم اون رو در حیطه مثلا یوفو ها بررسی کنیم دقیقا یک شبه علمه چون فقط در حد یک ادعاست و همچنین اگر بخایم اون رو از نقطه نظر وجود موجودات فضایی بررسی کنیم گرچه دیدعلمی تری بخودش میگیره ولی بازهم یک فرضیه ثابت نشده است و گرچه برخلاف یوفوها با آزمایش و مشاهده علمی به دنبال رد یا پذیرشش هستیم ولی بازهم یک شبه علمه

only orion

11-10-2011, 11:59 AM

سلام
در ابتدا روز علم رو به همه ی دوستان تبریک میگم(این رو هم بگم شبکه ی 4 از صبح ویژه برنامه ای تدارک دیده که تا شب ادامه داره و در فواصل دیگر برنامه ها پخش میشه.یک نکته ی جالب در این برنامه اجرای مشترک سیاوش صفاریان پور و مجری فعلی آسمان شب بود.)
اما در مورد علم و شبه علم.در شبه علم دو کار را نمی توان انجام داد:
1.آزمایش
2.رد فرضیه
این دو مورد به نوعی مرز بین علم و شبه علم هستند.مورد دوم به نحوی متاثر از مورد اول است و کار رو برای ترویج دهندگان علم بسیار سخت می کنه.این ویژگی همچنین باعث میشه که شبه علم در طول زمان تغییری نکنه ولی علم روز به روز در حال تکمیل شدن است.
به نظر من شبه علم فقط میتونه ایده ی اولیه ای باشه برای تولید علم و نه خود علم.به طور مثال بحث هایی در مورد یک موجود عجیب و غریب (که معمولا در شبه علم با ویژگی هایی باور نکردنی بیان می شود) شاید باعث کشف یک گونه ی جدید جانوری شود.بحث هایی از این قبیل بسیارند و دانشمندان به نوعی سعی در حل این مسائل دارند.هر چند که تا کنون بسیاری از این مسائل به طور علمی بررسی شده و جواب های قانع کننده ای هم ارائه شده اما هنوز بسیاری بر باور های قبلی خود پافشاری می کنند.

solh

11-10-2011, 12:03 PM

نمیدانم این سوال بی جاست یا نه ، ولی به این فکر میکنم که چیزی میتواند غیر علمی باشد ؟
در ضمن من هم این سرخط را بسیار دوست دارم و ازEhsan به خاطر تعریف تشکر میکنم !!

na3r

11-10-2011, 12:58 PM

سخنراني دکتر توفيق حيدرزاده(سردبير سابق مجله نجوم) در سمينار "علم و شبه علم از دکتر فرهنگ هلاکويي"
 

<audio dir="ltr" algin=left src="http://parseco.net/test/preview_5.mp3" controls="controls">
مرورگر شما از اين پلير پشتيباني نميکنه! مرورگر پيشنهادي: Chrome
</audio>
 
برای دانلود فایل صوتی با کیفیت بالاتر و سایر سخنرانی های سمینار "علم و شبه علم " به لینک منبع مراجعه شود.
 
--------------
 
منبع : ایران آگاه (http://holakooei.blogfa.com/post-45.aspx)

Negar Najafi

11-10-2011, 01:03 PM

میشه من یه کوچولو وارده بحث شیمی بشم؟
اگر به جدول تناوبی عنصرها نگاه کنیم، برخی فلز و برخی شبه فلز هستند (بهتره از نافلزات صرف نظر کنیم). همون طور که گفتم در تعریف شبه فلزات گفته میشه که عناصری که نه خاصیت فلزی دارن و نه نافلزی، یعنی یه چیزی بینه این 2 تا.
این تعریف رو میتونیم دقیقاً برای علم و شبه علم هم به کار بگیریم، و شبیه به صحبتی که جناب ehsan کردن ما احتیاج داریم که تعریفی از علم داشته باشیم و از اونجایی همه تعریف نا علم (!) یا همون چیزی که علم نیست و میدونیم، حال میتونیم تعریف شبه علم رو بگیم.
در واقع بر طبق اون چیزی که همه ی دوستان گفتن، چیزی میان خرافه و وهم و پدیده هایی که در طبیعت در تمام شاخه ها رخ میده، شبه علم میگن.

sara shahabi

11-10-2011, 08:56 PM

با تشکر از توضیحات خوب دوستان!

همون طور که دوستان گفتند هر چه رو که نتونیم اثبات کنیم جزو این دسته قرار می گیرند،حتی باورهای مذهبی و...(البته ممکنه نتونیم باطلش هم کنیم).تمام موارد علمی نتیجه شون باید تکرار پذیر باشد و از اصل های دیگه هم به دست بیاد./نمونه ی خوبی برای مرز علم و شبه علم(البته بگم که معادل انگلیسی ِشبه علم یعنی pseudoscience بیشتر به نظر میاد که علم ِاشتباه و غلط باشه!)ساینس-فیکشن هست.باورهای شبه علمی به سرعت از طریق معلم های مدرسه و روزنامه نگارها پخش میشوند(نمونه های عینیش رو فکر می کنم همه دیدند).چرا(؟)

جالب این جا هست که بعضی از علم ها(نمونه ی بارزش شیمی که از کیمیا گری گرفته شده یا خود نجوم(البته نه مطلق))از همین شبه علم ها به وجود اومدن به همین علت بعضی اوقات تمییز این دو سخت می شه ولی خوب برای تشخیص تفاوت هاشون ساده ترین تعریف این هست که در مورد شبه علم نتیجه رو نمی تونیم ثابت کنیم چون هیچ آزمایشی نمی تونیم انجام بدیم که درست بودنش رو بررسی کنیم چون در گستره ی علم نمی گنجه(شاید در بعضی موارد بگیم علم اون ها را درک نمی کنه!)مثلاً طالع بینی و کف بینی رو جزو شبه علم و تئوری نسبیت انیشتین رو جزو علم می دونند.

دلیل اینکه این شبه علم ها علی رغم انتقادهای دانشمندان باقی موندند داشتن طرفداران سرسخت و قدمت زیاد این شبه علم ها هست.(البته منظور مُصِر بودن زیاد بر روی این شبه علم ها هست)

*حالا شبه علم هم طبقاتی داره:مثلاً طالع بینی رو در نظر بگیرید،(اگر در نظر بگیریم که خود اصلش هم درست باشه)بعضی از مواردی که گفته می شه به هیچ وجه توجیهی نداره مثلاً در یک سایت مطلبی به اسم طالع بینی بر حسب نام!!(حرف اول اسم)بود که خیییلیی ها از این مطلب تقدیر کرده بودند...که به نظر من این موارد دیگه جزو خرافه دسته بندی می شوند.

منبع:خلاصه ای از ویکی پدیا که قبلاً ترجمه کرده بودم!
یه سری مقاله های خوبی هم هست که اگر وقت کنم می گذارم...

پیمان اکبرنیا

11-10-2011, 09:08 PM

در مورد شبه علم مطلب بسیار زیاده و خیلی بحث داره که دوستان بهش اشاره کردند ولی میخوام از زاویه ای دیگر بهش نگاه کنم!

عده زیادی از طریق شبه علم در حال کلاه برداری هستند و افراد ساده لوحی هم با اعتقادات به شبه علم زندگی خودشون را به بازی میگیرند.

مثلا همین طالع بینی:

ببینید چه تعداد زیادی آدمها از طریق طالع بینی پول پارو میکنند! حالا یک عده هستند که برای تفریح مثلا فال قهوه میگیرند که در حد تفریح جالبه ولی افرادی برای هر فالشون دهها هزار تومان پول میگیرند و این یک کلاه برداری بزرگه! تعداد بسیاری از مراجعه کنندگان هم با توجه به حرفهای اون فرد کلاه بردار ( که از نظر خودش اصلا هم همچین فردی نیست)، زندگی خودشون را عوض میکنند و برنامه های جدیدی می ریزند که ممکنه باعث گرفتاری بیشتر برای اونها بشه.

آیا به نظر شما بازی کردن با سرنوشت افراد و دریافت پول از اونها غیر اخلاقی و حتی جرم نیست؟

همین قضیه در برخی موردهای دیگر هم قابل بسط است!

پی نوشت: این لینک را ببینید تا به ابعاد فاجعه پی ببرید:

۳ میلیون جلد کتاب و بیش از ۷ میلیون صفحه اینترنتی در موضوع فال و جن گیری! (http://www.anvarionline.net/?p=1240)

sara shahabi

11-10-2011, 09:46 PM

خیلی از افراد برای شبه علم(نمونه ی بارزش طالع بینی)ارزش بیشتری قائل هستند تا علم.مثلاً ویژگی افراد بر حسب ماه تولدشون،این مورد رو خیلی از افراد بدون اینکه اثبات شده باشه پذیرفتند در صورتی که خیلی از اصل های علمی رو تا وقتی اثبات نشه نمی پذیرند.با توجه به افرادی که در اطرافمون هستند خیلی راحت می تونیم آمار بگیریم که در صد زیادی از افراد این موضوعات رو قبول دارند.البته همون طور که عرض کردم این موضوعات صحت و سقمشون مشخص نیست،پس منطقی و عقلانی نیست که از موضوعاتی که درستیشون مشخص نیست پیروی کنیم.بالاخص که افرادی که این موضوعات(مثلاً کف بینی) رو ترویج می دهند خیلی هاشون کلاهبردار هستند.البته در بعضی موارد هم ممکن هست بعضی چیز ها شبه علم نباشند و باید مرزشون مشخص بشه!

به نظرم بیشترین دلیلی که باعث می شه مردم این باورها رو بپذیرند دوست داشتن نکته های عجیب هست(مثلاً بشقاب پرنده ها)و یا بیشترشون در قالب آرزوهای قدیمی بشر بوده و به خاطر همین هست که قدمتی دیرینه دارند(مثل خبر از آینده و...)تنها راهی هم که برای پایان دادن به این کلاه برداری ها هست فرهنگ سازی و بیانشون برای مردم البته اگر بپذیرند هست(که کلاً خیلی از مشکلات رو حل می کنه)

Ehsan

11-10-2011, 10:33 PM

یکی از مهم ترین نکاتی که باید در مورد شبه ِ علم بدونیم اینه که بر خلاف ِ حرفهایی که مطرح شد خیلی از مواردی که به عنوان ِ شبه ِ علم هستند به راحتی و بدون ِ هیچ مشکلی قابل ِ بررسی ِ علمی هستند فقط مدعیانش زیر ِ بار ِ آزمایش نمی روند!

مثلا همین قضیه ی ِ نسبتا متاخر ِ عرفان ِ کیهانی که تو ایران باب شده قویا شبه ِ علم محسوب میشه و تا جایی که بنده فهمیدم ملت زیر ِ بار ِ آزمایش ِ این قضیه نمیرن!!!

در حالی که اگر یک بار آزمایش بشه بالاخره این قضیه تمام میشه و ما هم تکلیفمان رو می دونیم!!!!

sara shahabi

11-10-2011, 11:47 PM

بله دقیقاً!افراد ادعا می کنند که حرفشون کاملاً درست هست ونیازی به آزمایش نداره.اگرچه خیلی از مقاله هایی هم هستند که بعضی از این عقیده ها رو مورد آزمایش قرار داده و رد کردن!ولی بازم ترجیح می دن که باورشون داشته باشند.و همین باور عمومی هم هست که زمینه ی کلاهبرداری و...رو فراهم میاره.

ولی در مورد این دسته از عقیده هایی که با زبان علمی رد می شوند فکر می کنم اسمشون شبه علم نیست و نام دیگه ای دارند(مثلاً خرافه)،چون تعریف شبه علم ها ادعاهایی هستند که اصلاً ابطال ناپذیرند یعنی اصلاً نمی شه آزمایشی براشون تعریف کرد و در کل وقتی هم برای بررسیشون نمی گذارند چون ادعا هایی اند که نمی شه بررسیشون کرد مثل بشقاب پرنده ها(حتی اگر بشه بررسی کرد ادعاهای دیگه مبنی بر واقعی بودنش می کنند)،حتی یوفوها(چون ما فقط با علم احتمالات می تونیم بگیم که هستند و باطلشون هم نمی تونیم بکنیم)و متا فیزیک.....(مثلاً ما قبول داریم که پری دریایی مربوط به افسانه هاست ولی فردی می تونه ادعا کنه که وجود داره ولی شما تا به حال ندیدید هر چند که ادعای مضحکی باشه)
مشکل افرادی هستند که از این مشاغل(!)کسب در آمد(یا همون کلاهبرداری) می کنند چون خرافه رو هم ترویج می دن!

solh

11-11-2011, 03:34 PM

به نظرم بعضی وقت ها چیز هایی را مضحک میپنداریم و محکوم میکنیم و از آن رد میشویم ، و این کار درستی نیست ، باید بگویم لازمه ی چنین گفتگویی دقت کردن در جملات است ، و کسانی که چنین جملاتی را ادا میکنند باید خوب آن را بررسی کنند ، به هر حال رفتار های آدمی در هر موضوع (وموضوع مورد بحث ما علم و شبه علم ) به هیچ وجه جای آن ندارد که آن را ساده بپنداریم . باید به فلسفه هم در این زمینه توجه کرد و نباید تنها فیزیک (به ظاهر ) توجه کرد. تا اندازه ای خوشبختانه در این گفتگو کسانی ممکن است شرکت کنند که از ذهنیت فلسفی و علمی خوبی برخوردارند . ولی بگویم که نظر من اینست که ابتدا باید به توافق نسبتا کامل در مورد تعریف علم براییم (و به علوم انسانی نیز توجه کنیم ) .

rezash

11-11-2011, 09:59 PM

متاسفانه بیشترین گستره شبه علم در نجوم است.این شاید به خاطر گستردگی این شاخه از علم و ناشناخته بودن بسیاری از پدیده های مربوط به آن است.

در بسیاری از علوم دیگر چه تجربی و بیشتر علوم انسانی تا حدود زیادی چهارچوب خاص آن مشخص شده و مورد قبول قرار گرفته است. مثلا در رشته خودم مدیریت یک مدیر بیشترین رجوع را به داده های آماری واقعی انجام میدهد و بر اساس این آمار وبا آینده نگری و شاید مقداری ریسک به تبیین خط مشی خود میپردازد.و در غیر این صورت احتمالا موفق نخواهد بود. نمیتوان با پیشگوئی یا رمالی یا اختر بینی آینده یک شرکت رو به خطر انداخت یا با فرضیه ها و نظریه های پوچ و اثبات نشده مدیریت کرد.

شاید در گذشته بسیاری از علوم تجربی فعلی در محدوده شبه علم قرار میگرفتند ولی به مرور و با تلاش دانشمندان بسیاری که خیلی از آنها را میشناسیم به علم تبدیل شدند.خیلی از این دانشمندان توسط دیگران به سخره گرفته شدند.

البته خیلی از دانشمندان هم با ورود به فرضیه های باطل پیشین وقت و اعتبار خود را زیر سوال بردند.و تمام عمر خود را بیهوده تلف کردند.و همچنین بعضی از آنها با ورود به مقولات شبه علمی به سوداگری پرداخته و کلاه برداری و شیادی کرده اند.

هر چه جلوتر میرویم همانقدر که به علم و دانش مان اضافه میگردد به همان نسبت شبه علوم و اباطیل زیاد میشود. هنر یک دانشمند اینست که مرز میان این دو را تشخیص داده و به راحتی به اینگونه مسائل ورود نکند.

این درست است که شبه علوم عامه پسند است و بیشترین کارائی خود را در داستانها و فیلمهای علمی تخیلی دارد و اتفاقا به همین دلیل قابلیت شیادی آن زیاد میشود.

در حیات فرازمینی هم که قسمتی از علم نجوم است مسائل علمی و شبه علمی به شدت تداخل میکند و باعث اشتباه میشود.از طرفی این وجود حیات فرازمینی با توجه به گستردگی کائنات به سختی قابل انکار است و از طرفی وجود موجودات هوشمند به خصوص در نزدیکی ما تا کنون قابل اثبات نبوده است.

البته میتوان از بعضی مسائل شبه علمی به عنوان ایده استفاده کرد.در دهه های اول قرن بیستم فرضیه معروف اینشتن در ابتدا به هیچ وجه مورد توجه دانشمندان نبود و این ماکس پلانک بود که باعث شد این نظریه به شهرت برسد.همینطور نظریه کوانتوم و یا جهانهای موازی که در ابتدا به سخره گرفته میشدند و بعدها یکی از نظریه ها و موضوعات مهم فیزیک نظری تبدیل شدند.خیلی از مخالفان این نظریه به طرفداران این نظریه در آن موقع به شوخی میگفتند که امروز در کدام بعد یا ابعاد زندگی میکنیم.

بعضی از دانشمندان مشهور و شناخته شده مثلا" هاوکینگ یا کاکو هنوز هم در این موارد اظهار نظر میکنند و به شدت هم مورد استقبال عموم قرار میگیرد.مسائلی که درستی یا نادرستیشان اثبات نشده است.

غرض از نوشته اینکه تشخیص مرز علم و شبه علم کاری دشوار ولی بسیار لازم و مهمه.به خصوص در گستره علم نجوم.

gandom

11-11-2011, 11:07 PM

در خصوص حرفایی که آقای rezash زدن باید بگم تو جهان امروزی رسانه ها(همه چی) نقش مهمی رو ایفا می کنه...مثلا" به اون اندازه که رو هاوکینگ تو تبلیغات سرمایه گذاری شده رو خیلی از دانشمندان امروزی که زنده اند نشده...شایدم تا نمیرن ما اونا رو نشناسیم!

solh

11-12-2011, 09:37 AM

در این زمینه فکر میکنم که مطالعه ی کتاب_ علم به کجا میرود _ نوشته پلانک میتواند تصویر خوبی را در ذهن مجسم کند . ماکس پلانک در موضوعی که ما بحث میکنیم بسیار حساس بود و به آن توجه داشت (اینطور که من از نوشته هایش فهمیدم) ولی نه با نگاه ما! قسمتی از نوشته های پلانک در این کتاب (ممکن است ما در این زمینه وارد نشده باشیم ،به همین دلیل شاید لازم باشد پوزشم را پیشاپیش بخواهم ):
بسیاری از مردم برانند که این (اوضاع مشوش آن زمان)خود نشانه یک تولد جدید یا رونسانس بزرگ است ،ولی کسان دیگر نیز هستند که در این کیفیت علامات سقوطی را میبینند که تمدن ما محکوم به آن است .
پیش از این تنها دین بود که مخصوصا از لحاظ دستگاه های اعتقادی و اخلاقی آن در معرض حمله های شکاکی گری قرار میگرفت .پس از آن عمل بتشکنی به کمال مطلوب ها و اصولی پرداخت که تا آن زمان در سرزمین هنر مورد قبول بود .اکنون معبد علم مورد حمله قرار گرفته است .
به ندرت میتوان یک اصل موضوع علمی را پیدا کرد که در زمان حاضر مورد انکار کسی واقع نشده باشد . ودر عین حال هر نظریه یاوه و بیمعنای علمی که به نام علم پیشنهاد شود ،معتقدان و پیروانی در اینجا و آنجا پیدا خواهد کرد . ،
در بحبوبه این پریشانی طبیعی چنان است که آدمی از خود میپرسد که : آیا صخره مستحکمی از حقیقت وجود دارد که بتوانیم بران بایستیم و ایمن باشیم که تسخیر ناپذیر است و میتواند در برابر طوفان شکاکی گری که گرداگرد آن را فرزا گرفته است استوار بماند ؟ علم، به صورت کلی ،همچون چشم اندازی از ساختمان نظری شگفت انگیزی در برابر ما جلوه گر مسشود که از افتخار امیزترین کارهای عقل و استدلال سازنده است . قوام و انسجام منطقی ساختمان علمی تا کنون مورد تحسین کسانی بود که که به اصول هنر و دین خرده میگرفتند . ولی این انسجام منطقی اکنون در برابر حمله شکاکی گری برای ما سودی ندارد.منطق در خالص ترین شکل آن که ریاضیات است ، تنها کارش این است که حقیقت را با حقیقت دیگر همنظم کند و به آن بپیوند . به روکار ساختمان علم هماهنگی و نظم میبخشد، ولی نمیتوان شالوده یا سنگ های ساختمانی را فراهم سازد .

...........البته شاید چیزی که بیان کردم از بحث اندکی دورتر و خاص تر باشد ولی به نظر میرسد که بنیادی برای آن است .

نجم62

11-12-2011, 07:51 PM

مهمترین نکات این تاپیک توسط دوستان گفته شد.بسیارمتشکرم ازایجاداین تاپیک.
همانطور که همه میدانیم علوم روزهمیشه درحال تغییره.خیلی ازشبه علم های گذشته امروزه جزشاخه های
علمی شده اند.وخیلی ازعلمهای گذشته جزشبه علم هامحسوب شده اند.ازآنجایی که علم درحال پیشرفت میباشد قضاوت کامل وحقیقی درموردمرزشبه علم وعلم کمی مشکله.خیلی ازشاخه های علمی وشبه علمی مرزشان درتجربی بودن آنهاست.مثل بعضی علوم که ماهیت تجربی دارندامادرعلم فیزیکی وزیستی مشابه آن دیده ودرک نمیشود.به همین علت مردم وحتی گاهی دانشمندان درمورد علم ومسائل مشابه آن دچاراشکال میشوند..
چه بساعلومی که امروزه مافکرمیکنیم دانشمندان درزیست وفیزیک نجوم وسایرعلمهاارائه میدهندروزی ازدسته های علمی خارج گردند..به خاطرهمین ماگاهی درموردماهیت اصلی علم دچاراشتباه خواهیم شد.باسپاس فراوان

smhm

11-14-2011, 02:16 PM

هر مطلبی از سه حال خارج نیست: یا علم است یا خرافه است و یا شبه علم
علم چیزی است که صحت آن قابل اثبات باشد (البته این اثبات می تواند به روش های تجربی، عقلی و یا حتی نقلی هم باشد که بحث در مورد آن مفصل است.)
خرافه چیزی است که بطلان آن قابل اثبات باشد (این اثبات حتی با یک مثال نقض هم ممکن است)
اما شبه علم حالتی بینابین است نه قابل اثبات است و نه قابل ابطلال یا بالعکس هم قابل اثبات و هم قابل ابطال. (شبهه ، مغالطه، سفسطه )
شبه علم باید تحقیق شود تا تکلیفش معلوم شود. خطرناکتر از شبه علم، باقی ماندن در آن و نادیده گرفتن آن است.
انسان برای اینکه از جهل به دانایی برسد ناگزیر است که از مرحله شک یا همین شبه علم گذر کند. این مرحله گذار باید طی شود و باقی ماندن در آن می تواند عواقب سوئی را درپی داشته باشد.
تحقیق در شبه علم هم لازم است و هم (بقول برخی دوستان) می تواند منجر به کشفیات جدیدی شود.
زمانی که سیبی از درخت بر سر نیوتن افتاد، جرقه ای در ذهن نیوتن ایجاد شد. جاذبه!؟
این جرقه شبه علم است چون هنوز نه ماهیت آن را می داند و نه مدل ریاضی برای آن سراغ دارد. اما نیوتن این شبه علم را نادیده نگرفت و در پی تحقیق آن برآمد تا اینکه سرانجام به نظریه منتهی شد و تحولی در علم فیزیک.
شاید این جرقه ها گاهی برای ما هم پیش آمده باشد اما متأسفانه بدلیل سهل انگاری و یا توهم و تخیل پنداشتن آن را رها کردیم و جدی نگرفتیم

Ehsan

11-14-2011, 07:18 PM

یک نکته ی دیگر هم توی ِ چند پست (من جمله پست ِ قبلی) دیدم که مایلم روش بحث کنیم! گفته شده که «شبه ِ علم می تونه بعدا به علم تبدیل بشه».

بله اما باید تعیین کنیم چون همه ی شبه ِ علم ها این ویژگی رو ندارند. از این گذشته مقایسه ی تاریخی ِ چیزهایی که اول شبه علم بودند و بعدا علم شدند به نظر من خیلی جالب نیست چون شرایط کاملا فرق کرده و تعاریف دقیقتر شدند.

اما یک نکته ی خیلی مهم که الان به ذهنم رسید:
بهتره به جای ِ استفاده از واژه ی ِ «اثبات» از واژه ی «تایید» استفاده کنیم!
دلیل ِ تاکیدم رو این نکته ی ( که شاید به ظاهر فقط بازی با کلمات باشه) اینه که وقتی میگیم که "نظریه ی فلان «اثبات» شد" این معنا به ذهن خطور می کنه که دیگه نمی شه ردش کرد و اثبات ِ منطقی شده دیگه....... بریم خونه مون!

اما همه ی ِ ما تقریبا می دونیم که علم ِ بشر روز به روز دستخوش ِ تغییر هستش و از این گذشته توجه به این که علم ِ نوین صرفا مدل سازی ِ طبیعت هستش تقریبا این نکته رو بدیهی می کنه که مدل ها ممکنه اشکال داشته باشند و وقتی از گذاره ی ِ "فلان نظریه در بهمان آزمایش «تایید» شد" استفاده می کنیم، حرف ِ ما کاملا حامل ِ این معناست که نتایج ِ نظریه ی ِ فلان در مورد ِ آزمایش ِ بهمان صحیح بود. و این یعنی ممکنه ِ آزمایش ِ بهمانپریم وجود داشته باشه که این نظریه توش جواب نده.

ذکر ِ این جمله از انیشتین رو هم مربوط به بحث می دونم:
هر تعداد ِ متناهی آزمایشی که نسبیت رو تایید کنه نمیتونه اون رو اثبات بکنه ولی فقط یک آزمایش که نسبیت ازش موفق بیرون نیاد می تونه اون رو رد کنه!

پیمان اکبرنیا

11-14-2011, 08:29 PM

در راستای صحبتهای انجام شده، مطالعه این متن را هم پیشنهاد میکنم:

شبه علم (http://anarchygeography.blogfa.com/post-256.aspx)

solh

11-15-2011, 01:50 PM

هر کسی نظر شخصیه خودش را میگوید، آیا حقیقتی برای این موضوع وجود دارد ؟ یا اینکه این مسائل قراردادی بیش نیستند . ما اکثرا گزینه دوم را انتخاب میکنیم ، که نتیجه آن اینست که جدال ما بر آن است که قراردادی مورد قبول برای خود برگزینیم ، حال اگر آنکه تضادی برای آن قرارداد نقل شود (مثلا شبه علمی رد شود یا تا اندازه ای پذیرفته ) به نظر میرسد باید قرار داد خودمان را عوض کنیم ، یعنی به تعریف دوباره آنچه اصل است براییم ، که هرگز این کار را نمیکنیم و باز دوباره قراردادی مشکوک میان خودمان امضا میکنیم .
دلیلش ساده است (به نظر من ) : کار ما جنبه ی علمی ندارد (دسته بندی کردن ) .( اشارتی است بر این موضوع که آنچه تضادی می آفریند ، خود فریبی بیش نیست ) .

پیمان اکبرنیا

11-15-2011, 02:46 PM

sara shahabi

11-16-2011, 01:58 PM

من قبول دارم که علم تعریف مشخصی دارد و قراردادی نیست،ولی به نظر من ما همیشه دست به اصلاح ِتعریف می زنیم(حداقل در طول زمان)چون تعاریف کاملتر می شوند:

D.Simanek:شبه علم ها باید دارای یکی از این ویژگی ها باشند:1-اصلاً نتوانند آزمایش شوند2-آزمایش شده و همیشه شکست خورده اند3-نتیجه هایی را پیش بینی می کنند که با علم مغایرت دارند.(من چند تا مقاله رو که می خوندم این جوری نتیجه گرفتم که:این دسته بندی ها به مرور زمان تغییر یافته اند(چون دسته بندی ای که wiki کرده بود فقط شماره ی 1 را شامل می شد و البته نوشته بود که متعلق به حدود 1950 توسط پاپر است)و دلیل این تغییرات(شاید از جانب فردی)به نظر من این بوده که مورد های 2 و 3 هم ممکن است به علم تبدیل شوند پس کاملاً غیر علمی یا خرافه نیستند(مخصوصاً مورد 2 که مصداق های زیادی دارد))به مثال زیر نگاه کنید:

1_آیا این باور که "tachyon (http://en.wikipedia.org/wiki/Tachyon) ممکن است سریع تر از سر عت نور حرکت کنند" یک شبه علم است؟این حدس توسط دانشمندان ارائه شد و آزمایش هایی برای بررسی نیز انجام شد.پیدا نشدند!ما انتظار نداریم که ذره ای پیدا کنیم ولی نمی توانیم این نظریه را غیر علمی قلمداد کنیم.

این یک سوال مطرح شده در مقاله ای از Donald Simanek بود که مربوط به 2009 بود.تا اون جایی که من می دونم این مورد یه جورایی با کوانتوم توجیه پذیر هست ولی نکته ی مهمی که هست اینه که همون طور گفته شد این نظریه ها فقط شبه علم هستند(البته بر مبنای دسته بندی بالا) و نباید نادیده گرفته بشوند.این دسته از نظریه ها هستند که می تونند منجر به کشفیات در آینده بشن!(مورد 2)

2_آیا می توانیم این باور را که کسی میتواند یک ماشین مکانیکی بسازد که برای همیشه بدون سوخت کار کند علمی بدانیم؟پاسخ دانشمندان خیر است.

این باور با قوانین ترمودینامیک ،نیوتون و...تضاد دارد.از جملات نویسنده:"ما انتظار داریم که آزمایش های آینده و درک ما می تواند تغییراتی در کیفیت ساختار علمی بدهد.البته منظور اصول علمی قدیمی نیست بلکه ساختار های جدید تر که ممکن است به دقت و تکمیل بیشتری نیاز داشته باشند"پس حتی یک شبه علم(اگر در تعریف بالا قرار بگیره)می تونه علم رو تصحیح کنه!(منظور این مثال نیست ها)(مورد 3)

مواردی که گفته شد رو به نظر من بیشتر به عنوان نظریه می شناسیم ولی در دسته بندی ها ممکن است جزو شبه علم هم قرار بگیرند...
*اگر چه سعی کردم به مطالب مستند استناد کنم ولی اگر نکته ای به نظرتون می رسه بفرمایید شاید در نتیجه گیری ها اشتباه کرده باشم.

aypara

11-16-2011, 02:12 PM

نمیدانم این سوال بی جاست یا نه ، ولی به این فکر میکنم که چیزی میتواند غیر علمی باشد ؟

دوست عزیز.چرا نمیشه....دلیل اثبات هر علمی ،آزمایش و نتیجه گیری ازهمون علم است.وقتی قدرت حضم ذهن(عقل) انسان با دلایل غیر آزمایشگاهی و نتیجه گیری شفاف وریاضی صورت بگیره.در حد شبه یا باور قرار میگیره که تمرکز ذهن افراد تیزهوش و کنجکاو رو دربرمیگیره.یک مثال جدا از موجودات فضایی بگم.در زمان های بسیار قدیم.پرواز برای انسان یک باور بود ولی بدون تجربه و مردم باور داشتند میشه پرواز کرد و لی چطوریشو نمیدونستن. بعد از سالیان تلاش و کوشش الان پرواز برای انسان یک امری عادی است.(با تهیه بلیط سوار هواپیما میشیم و پرواز میکنیم).

م.ح.اربابی فر

12-22-2011, 10:07 PM

داخل پرانتز:
به جز واژه pseudoscience یک واژه انگلیسی دیگر هم برای شبه علم هست. کسی می دونه چیه؟

rezash

06-16-2012, 04:11 PM

داخل پرانتز:
به جز واژه pseudoscience یک واژه انگلیسی دیگر هم برای شبه علم هست. کسی می دونه چیه؟

کسی این واژه رو پیدا نکرد؟!!

Negar Najafi

06-22-2012, 02:54 PM

داخل پرانتز:
به جز واژه pseudoscience یک واژه انگلیسی دیگر هم برای شبه علم هست. کسی می دونه چیه؟

فکر کنم من پیداش کردم
quasi-science هستش احتمالاً

Ehsan

06-22-2012, 03:19 PM

واقعا این خوبه که تو انگلیسی به قول ِ آقای ِ امام واژه زیاد داریم.

آخه واقعا شبه علم جنبه زیاد داره.

مثلا یه نوع هست مثل ِ طالع بینی! مثلا اسم ِ این رو میگذارم شبه ِ علم ِ دور (یعنی خیلی از علم دور هست)

اما در خود ِ فیزیک شبه ِ علم (به معنای ِ این که دقیقا علم نیست) دیده میشه مثلا ماخ گفت اگر شما کل ِ عالم رو بگیرید و دور ِ زمین بچرخونید و زمین رو ثابت نگه دارید باز هم زمین به خاطر ِ گریز از مرکز شتاب خواهد گرفت و در استوا شکم خواهد داد! این گذاره به این راحتی آزمایش پذیر نیست و نمیشه علمی بررسیش کرد اما خیلی نزدیک به علم هست! خوب می شه این رو شبه ِ علم ِ نزدیک نامید! (این اسم گذاری ها صرفا از ذهنم بود و هیچ اعتباری نداره می تونید به راحتی هر چیزی دلتون می خواد جاش بگذارید).

پیشنهادم اینه که برای ِ ادامه ی ِ این تاپیک این دو دسته رو از هم جدا کنیم یا به چند دسته تقسیم کنیم. به خاطر ِ ماهیت ِ کیفی البته کمی سخت خواهد بود ولی برای ِ ادامه دادن فکر کنم خوب باشه!