ویژه نامه گذر زهره (مجموعه مقالات خرداد 91)

[پیمان اکبرنیا]

سلام به همه همراهان عزیز

همون طور که احتمالا در جریان هستید، در تاریخ 17 خرداد، یک پدیده نجومی بسیار مهم و نادر قراره اتفاق بیفته: گذر زهره از مقابل خورشید.

به همین منظور با هماهنگی با مدیران گرامی، قرار بر این شد که مجموعه ای از مقالات و مطالب مفید برای گذر زهره جمع آوری کرده و منتشر کنیم. حاصل این کار چند مقاله و یک فیلم مستند تاریخی نجومی در مورد گذر زهره است. این مقالات و فیلم به تدریج در طول 1 هفته در تالار مقالات منتشر خواهد شد و لینک دانلود مقالات را در همین تاپیک قرار میدهم.

از همین جا از همه دوستانی که در نوشتن و جمع آوری این مطالب همکاری کردند بسیار تشکر میکنم. :have%20a%20nice%20d

امیدوارم که مجموعه خوبی شده باشه و دوستان بتونند استفاده کنند.

از الان فقط 2 هفته تا گذر باقی مانده!

[پیمان اکبرنیا]

خب دوستان طبق صحبتی که در تاپیک ویژه نامه گذر زهره (http://forum.avastarco.com/forum/showthread.php?1055-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D9%87) انجام دادم، اولین مقاله در رابطه با گذر زهره را منتشر میکنیم.

نویسندگان این مقاله، آقایان فرد اسپناک (مرد کسوف جهان) و جِی اندرسون هستند و مقاله آنها ماه ژانویه در مجله Sky & Telescope چاپ شده است.

مترجمان این مقاله خانمها سیما دشمن فنا(stargazer)، سپیده کریمی(karimisss) و فاطمه عباسی(Sunrise) هستند که همین جا از این دوستان گرامی تشکر می کنم.

خودم هم بخشی از مقاله را ترجمه کرده و آن را جمع بندی و ویرایش کردم.

این مقاله در چند پست منتشر می شود.

امیدواریم که مفید واقع شود.

[پیمان اکبرنیا]

در روز 17 خرداد، زهره برای آخرین بار در قرن میلادی حاضر، از مقابل خورشید خواهد گذشت. خود را آماده کنید.




خرداد ماه امسال، زهره برای دومین بار در قرن حاضر و آخرین بار تا 105 سال آینده، از مقابل خورشید خواهد گذشت. در مدت 6 ساعت و 40 دقیقه، قرص کوچک و تیره‌ی زهره به صورت سایه‌ای شبح‌گون از روی قرص درخشان خورشید خواهد گذشت. آخرین باری که این اتفاق افتاد، 19 خرداد سال 1383 (8 ژوئن 2004) بود و برای دیدن گذر بعدی باید تا 11 دسامبر 2117 صبر کنید.



تاریخ محلی در گذر پیش رو، 5 ژوئن در نیمکره غربی و 6 ژوئن در نیمکره شرقی است. در اکثر مناطق آمریکای شمالی، رصدگران آغاز گذر زهره را بعد از ظهر روز 5 ژوئن خواهند دید اما خورشید پیش از پایان مراحل گذر، غروب خواهد کرد. دیدن کل مراحل گذر از آغاز تا پایان در آلاسکا، هاوایی، بیشتر اقیانوس آرام، استرالیای شرقی و آسیای شرقی ممکن است.



برای ناظران بیشتر نقاط اروپا، آفریقای شرقی، جنوب و غرب آسیا و غرب استرالیا، خورشید در روز 6 ژوئن در حالی طلوع می‌کند که گذر آغاز شده است و در زهره مراحل میانی گذر به سر می‌برد. اما افرادی که در بیشتر مناطق آمریکای جنوبی، آفریقای غربی، پرتغال و جنوب اسپانیا قرار دارند، شانس دیدن گذر را ندارند. در نقشه زیر وضعیت رصدی همه نقاط جهان نشان داده شده است.


4069



چهار مرحله گذر




هنگامی که زهره میان زمین و خورشید قرار دارد، در نزدیک‌ترین فاصله نسبت به زمین است. در این هنگام اندازه زاویه‌ای آن، 58 ثانیه قوسی است و حتی بزرگ‌تر از سیاره مشتری دیده می‌شود. چشم‌های تیزبین، گذر آن از مقابل خورشید را بدون بزرگ‌نمایی و تنها با داشتن یک فیلتر مناسب خواهند دید. به خاطر داشته باشید نگاه کردن به خورشید بدون فیلتر مناسب و امن، می‌تواند باعث سوختن دائم شبکیه چشم شود. برای دیدن گذر زهره می‌توان از همان وسایل رصد خورشیدگرفتگی استفاده کرد.



اگر خورشید را به کمک یک تلسکوپ 3 تا 6 اینچ که مجهز به یک فیلتر خورشید در جلوی دهانه ورودی است رصد کنید، تصویر بسیار بهتری از گذر خواهید دید. با فیلترهای هیدروژن- آلفا که جدیدا رایج شده‌اند، می‌توان زهره را در مقابل رنگین‌کره (لایه بالایی جو) خورشید یا حتی یک زبانه خورشیدی رصد کرد. با وجود این که کل گذر بیش از 6 ساعت زمان می‌برد، اما بیشتر اتفاقات مهم در دو بازه‌ی زمانی 18 دقیقه‌ای خواهد بود، هنگام ورود زهره به قرص خورشید و خروج از آن. آغاز و پایان هم کدام از این مراحل هنگامی است که لبه‌های زهره و خورشید به هم مماس شوند.



گذر از تماس اول آغاز می‌شود، زمانی که زهره برای اولین بار با نورسپهر (سطح خورشید که در نور مرئی دیده می‌شود) تماس پیدا می‌کند. تماس دوم زمانی است نور خورشید زهره را کاملا در برمی‌گیرد و تمام زهره وارد قرص خورشید می‌شود.



بعد از گذشتن زهره از عرض خورشید و رسیدن به لبه‌ی دیگر خورشید همین مراحل دوباره به صورت معکوس تکرار می‌شود. تماس سوم هنگامی رخ می‌دهد که لبه زهره مجددا به لبه خورشید می‌رسد و سیاره شروع به خروج از خورشید می‌کند. در تماس چهارم، آخرین قسمت از قرص تیره زهره، لبه‌ی خورشید را ترک می‌کند و گذر پایان می‌یابد. به تماس‌های 1 و 2 "ورود"(ingress) و به تماس‌های 3 و 4 "خروج"(egress) می‌گویند.
4070

در تصویر بالا، مسیر حرکت زهره روی سطح خورشید و زمان تماسهای اول تا چهارم، بر حسب زمان جهانی زمین مرکز، نشان داده شده است. این زمانها بر حسب زمان محلی نیست و در نقاط مختلف جهان، تا حدود 8 دقیقه خطا دارد.




تناوب گذرها



گذرهای زهره یکی از نادرترین هم راستایی‌ها در منظومه شمسی هستند. از زمانی که گالیله با تلسکوپ به آسمان نگاه کرد تاکنون فقط هفت بار این پدیده اتفاق افتاده است. زهره هر 584 روز، به مقارنه داخلی با خورشید می‌رسد (از میان زمین و خورشید می‌گذرد). اما انحراف 3.4 درجه‌ایِ مدار آن نسبت به مدار زمین باعث می‌شود که زهره در طی مقارنه‌ها معمولا به طور کامل از شمال یا جنوب خورشید عبور کند. یک گذر تنها زمانی ممکن است که زهره در مقارنۀ داخلی، بسیار به نقطه‌ای که صفحه‌ی مداریش با صفحه‌ی مداری زمین برخورد می‌کند (یعنی در گره‌های مداری زهره)، نزدیک باشد. این "پنجره‌های" گذر، تنها 8 ساعت به طول می‌انجامند و در حال حاضر در اوایل ماه ژوئن (گره نزولی) و اوایل ماه دسامبر (گره صعودی) رخ می‌دهند. و به همین دلیل است که گذرهای زهره پدیده‌های نادری هستند.



گذرهای زهره در یک الگوی 243 سالۀ جالب تکرار می‌شوند: این گذرها در فواصل 8، 105.5، 8 و 121.5 ساله در یک چرخۀ تکرار شونده رخ می‌دهند. برای مثال، زوج 8 سالۀ گذرها در سال 2004 و 2012 هر دو در گره نزولی زهره روی داده و می‌دهد، در زمانیکه خورشید به گلهای ماه ژوئن در نیمکرۀ شمالی زمین می‌تابد. بعد از گذشت 105.5 سال، زوج بعدی گذرها در سال 2117 و 2125 در گره صعودی زهره رخ خواهند داد، در آن زمان خورشید به چشم اندازهای ماه دسامبر می‌تابد. پس از گذشت 121.5 سال، الگوی 243 ساله دوباره، با یک زوج گذر 8 ساله در گره نزولی در ماه ژوئن 2247 و 2255، آغاز می‌شود.

4071

تصویر بالا از گذر زهره در 8 ژوئن سال 2004 تهیه شده است. این تصویر را فرد اسپناک از یونان و به کمک یک تلسکوپ 80 میلیمتری با نسبت کانونی 16 گرفته است. در زمان حاضر، چنین تصاویری بیشتر ما را به یاد سیارات فراخورشیدی می اندازد.




دیدن گذر بدون تلسکوپ


آیا شما قادر به دیدن گذر زهره از مقابل خورشید (از طریق یک فیلتر خورشیدی محافظ) با چشمان غیر مسلح خود خواهید بود؟ این آزمایش که هرمن هین (Herman Heyn) از بالتیمور آن را پیشنهاد داده است، جواب را به شما به صورت تقریبی خواهد گفت. یک نقطۀ سیاه با قطر دقیقاً 2 میلیمتر بر روی یک صفحه کاغذ سفید بکشید. در شرایط نوری خوب، کاغذ را در فاصلۀ 7 متری خود قرار داده و به آن نگاه کنید. آیا می‌توانید آن نقطه را ببینید؟

[پیمان اکبرنیا]

گذرها در تاریخ

یوهانس کپلر(Johannes Kepler)، با انتشار جداول رودلفین (Rudolphine Tables) در سال 1627، به نخستین شخصی مبدل شد که به درستی وقوع یک گذر زهره در سال 1631 را پیش بینی کرد. علی‌رغم این موفقیت، عدم قطعیت در پیش‌بینی زمان دقیق این گذر باعث شد که کپلر نتواند آن قسمت از جهان را که این پدیده در آن قابل رؤیت بود پیش‌بینی کند. متأسفانه، به دلیل اینکه خورشید زیر افق قرار داشت پدیدۀ گذر سال 1631 از اروپا مشاهده نشد.

در طی این دوره، جرمی هاروکس (Jeremiah Horrocks) منجم جوان با استعداد، در Hoole، شهری کوچک در لانکشایر انگلستان، زندگی می‌کرد. گرچه کپلر پیش‌بینی کرد که گذرهای زهره در سال 1631 و 1761 اتفاق می‌افتند، اما هاروکس محاسبات کپلر را تصحیح نموده و فهمید که گذری دیگر در 24 نوامبر 1639 طبق تقویم جولیانی که وی از آن استفاده می‌کرد (و 4 دسامبر 1639 طبق تقویم مدرن گرگوری)، اتفاق خواهد افتاد.

هاروکس پیش‌بینی کرد که این گذر باید حدود ساعت 3 بعد ازظهر در انگلستان آغاز شود. وی با استفاده از یک تلسکوپ سادۀ تک لنزی در یک اتاق تاریک، تصویر خورشید را بر روی یک کارت سفید انداخت و تمام آن روز را به تماشای نشانه‌های گذر زهره نشست. بعد از ظهر همان روز از طرف کلیسا برای کاری فراخوانده شد، به هنگام بازگشت در ساعت 3:15 فهمید که چندی است که این گذر آغاز شده است. خورشید نیم ساعت بعد غروب کرد. اما مشاهدات هاروکس به وی امکان تخمین اندازۀ ظاهری زهره را داد که حدود 1 دقیقه قوس بود. متاسفانه، هاروکس کمی بعد از رصد گذر زهره به دلیلی نامشخص درگذشت و یکی از امید بخشترین کارهای علمی متوقف شد.



4076


توضیح تصویر: تصویر بالا با نام "پایه گذار نجوم در انگلستان"در گالری واکر در لیورپول به چشم می آید و جرمی هاروکس را در حال دیدن گذر زهره در دسامبر سال 1639 نشان می دهد. "آیر کرو" این تصویر را 250 سال بعد از مرگ هاروکس خلق کرد. هیچ نقاشی از هاروکس در طول زندگی کوتاهش موجود نبود و این تصویر از او، کاملا خیالی است.



سالها گذشت. ادموند هالی (Edmond Halley)، در سال 1677 زمانی که در جزیرۀ سنت هلن (St.Helena) واقع در آتلانتیک جنوبی در مورد ستارگان نیمکرۀ جنوبی تحقیق می‌کرد، یکی از گذرهای سیارۀ کوچک عطارد را مشاهده نمود که بسیار رایج‌تر از گذر زهره هستند. این رویداد هالی را بر آن داشت تا تحقیقی در دهه‌های بعدی، یعنی سال 1716 منتشر کند که در آن فنون و رصدهای لازم برای سنجش فاصلۀ دقیق خورشید با استفاده از گذرهای آتی زهره، مطرح شده بود. وی چنین توصیه کرد که سفرهایی به دور‌ترین عرض‌های جغرافیایی ترتیب داده شود تا سنجش‌های موقعیتی و زمان‌بندی دقیقی از تماس‌های گذر زهره صورت گیرد. حتی فواصل بین دورترین رصدگران نسبت به هم، در مقایسه با فاصلۀ زهره کوچک خواهد بود. اما با این حال، اختلاف منظری که آنها در مسیر زهره در برابر خورشید مشاهده کردند، توانست فاصلۀ زهره - و از اینرو فاصلۀ خورشید و مقیاس کل منظومۀ شمسی- را مشخص کند. تحقیق هالی منجمان آینده را به چالش کشید:

"من این تحقیق را دوباره و دوباره به آن دسته از منجمانی که (بعدها زمانی که من مرده‌ام) فرصتی برای رصد این رویدادها خواهند داشت، پیشنهاد می‌کنم، تا راهنمایی من را بیاد آورند... که اندازه مدارهای سیاره ای را با دقت بیشتری محاسبه کنند، و این ممکن است به شهرت و شکوه ابدیشان منجر شود".

حرف‌های هالی آنچه را که به مسابقۀ بین المللی فضایی قرن‌های 18 و 19 شناخته می‌شود آغاز نمود. هیچ مسابقۀ نجومی مهم‌تر از سنجش مقیاس منظومۀ شمسی و واحد اندازه‌گیری اصلی آن- که به خوبی "واحد نجومی" (یعنی میانگین فاصلۀ زمین از خورشید) نامگذاری شد- نبود. کشورهای اصلی اروپا (و بعدها ایالات متحده) بر سر وجهۀ بین المللی که از دقیق‌ترین اندازه‌گیری فاصله حاصل می‌شد رقابت کردند.

گذرهای سال 1761 و 1769، هیئتهای اعزامیِ جهانی را که شامل دانشمندان و محققانی برجسته از جمله Guillaume Le Gentil، James Cook، Charles Mason و Jeremiah Dixon و Claude Chappeمی‌شد، به فعالیت وا داشت. آنها سفرهای طولانی، دشوار و خطرناکی را به مکان‌های غیر بومی مثل هند، تاهیتی، آفریقای جنوبی، و سیبری انجام دادند.

متاسفانه، نتایج تمام هیئت‌های اعزامی برای رصد گذرهای قرن هجدهم ناامیدکننده بودند. زمان‌بندی تماس‌های مهم دوم و سوم به دلیل وجود "اثر قطرۀ سیاه" مرموز بهم ریخت. به جای تماس واضح با لبۀ خورشید در لحظه‌ای دقیق و قابل رویت، در قرص شبح‌گون زهره یک نوار باریک، شبیه یک قطره باران، ایجاد شد که آن را به لبۀ خورشید وصل نمود، و این امر زمان‌سنجی دقیق را ناممکن ساخت. اکنون می‌دانیم که اثر قطرۀ سیاه به دلیل محوشدگی ناشی از جو زمین و اثر پراش ذاتی هر تلسکوپ، و هر عیب اپتیکی که تلسکوپ ممکن است داشته باشد، ایجاد می‌شود.

با وجود مشکلات، قدرت‌های جهانی قرن نوزدهم با عزمی راسخ، هیئت‌های جدیدی را برای گذرهای سال 1847 و 1882 مقرر نمودند تا جایزه سنجش واحد نجومی را از آن خود کنند. در این زمان ایالات متحده نقش مهمی را بازی می‌کرد که با رصدخانۀ نیروی دریایی خود (Naval Observatory) چندین گروه اعزامی را سازماندهی نمود. در بین سایر کشورها، فرانسه یک گروه به سرپرستی ژول جانسن (Jules Janssen) آماده کرد و انگلستان نیز گروهی به رهبری جرج ایری (George Airy) مهیا نمود. همه این گروه‌ها با تلسکوپ‌های بهتر و ابزار جدید عکاسی مجهز شدند تا اثر قطرۀ سیاه را مغلوب سازند. متاسفانه، نتایج آن تنها اندکی بهتر از نتایجی بود که بیش از یک قرن پیش به دست آمده بودند.

با اتمام قرن 19، وسایل بهتری برای سنجش واحد نجومی در دسترس بودند، از جمله از طریق سنجش ابیراهی نور ستاره (میزان جابجایی مسیر ظاهری نور ستاره در اثر سرعت گردش مداری زمین)، و مقادیر اختلاف منظر سیارک‌های نزدیک زمین در برابر زمینۀ پر ستاره‌ی آسمان. که اولین آنها، یعنی 433 اروس (Eros 433)، در سال 1898 کشف شد.

گرچه یک گذره زهره دیگر ارزش علمی قرن‌های گذشته را ندارد، اما هنوز هم واقعه‌ای بسیار نادر و حیرت‌انگیز است، واقعه‌ای که هالی آن را این‌گونه خواند: "منظره‌ای که یکی از باشکوه‌ترین رخدادهای نجومی، تاکنون است".

اثر قطره سیاه

4077
در طی گذر زهره سال 1876، ساموئل هانتر (Samuel Hunter) در سوئز، مصر، این طرح‌ها را از خروج زهره از خورشید با استفاده از یک تلسکوپ بازتابی 3 اینچ و 126 برابر بزرگ‌نمایی

کشید. اولین طرح رشته باریکی را نشان می‌دهد که بین زهره و خورشید شکل گرفته است. طرح بعدی قطره سیاه را 19 ثانیه پیش از زمانی که هانتر آن را تماس سوم در نظر گرفته

بود، نمایش می‌دهد. طرح بعدی 74 ثانیه بعد از تماس سوم را نشان داده و طرح آخر آنچه را نشان می‌دهد که هانتر "حاشیۀ نور نقره‌ای به دور لبۀ زهره به هنگام خروج از لبۀ خورشید"

نامید- نشانی از جو زهره.

4078
بله، این پدیده واقعی‌ است. اثر قطرۀ سیاه تنها یک خطای بصری نیست؛ بسیاری توانستند در سال 2004 از آن عکسبرداری کنند. هرچه تلسکوپ کوچکتر و دید جوی بدتر بود، این قطره آشکارتر می‌شد.

[پیمان اکبرنیا]

مشکل اصلی نجوم در قرن 18 و 19، تعیین اندازه‌ی واقعی منظومه شمسی بود؛ همان طور که مشکل اصلی ستاره‌شناسان در قرن بیستم تعیین ثابت هابل، برای بدست آوردن مقیاس واقعی جهان فرا کهکشانی بود.

بر اساس قانون سوم کپلر که در سال 1619 منتشر شد، فاصله نسبی سیاره‌ها از خورشید و از یکدیگر به خوبی شناخته شده بود، این قانون بیان می‌کند که مکعب فاصله متوسط هر سیاره تا خورشید با مربع زمان یک دور کامل گردش سیاره به دور آن متناسب است. دوره تناوب مداری سیارات با دقت بالایی قابل اندازه‌گیری بود. بنابراین ستاره‌شناسان، به عنوان مثال، می‌دانستند متوسط فاصله زهره از خورشید 72.3 % فاصله زمین از خورشید است.

اما این فاصله چقدر بود؟ در واقع فاصله‌ی زمین- خورشید، معیاری برای اندازه‌گیری همه چیز بود، به این فاصله یک نام مهم داده شد: واحد نجومی (au). در حالیکه اندازه آن به صورت خجالت‌آوری ناشناخته باقی مانده بود!

در سال 1716 ادموند هالی، یک راه برای اندازه‌گیری واحد نجومی پیشنهاد داد به این صورت که زمان گذر یک سیاره از مقابل خورشید را از دو مکان دور، تا حد امکان در شمال و جنوب کره زمین، اندازه‌گیری کنند. دو سیاره امکان گذر از مقابل خورشید را دارند: عطارد و زهره. اما، هالی معتقد بود گذر زهره باید نتیجه بسیار بهتری نسبت به گذر عطارد-علی رغم فراوانی بیشتر آن- داشته باشد؛ زیرا زهره به زمین نزدیک‌تر است و در عین حال از خورشید فاصله‌ی بیشتری دارد.

همانطور که در شکل زیر (تا حد زیادی به صورت اغراق آمیز) نشان داده شده است، ناظرانی که فاصله‌ی زیادی از هم دارند و در شمال و جنوب زمین قرار دارند، گذر زهره را در مسیرهای مختلفی از سطح خورشید خواهند دید. طول هر یک از این مسیرها را می‌توان با ثبت کردن زمان آغاز و پایان گذر اندازه گرفت. تماس‌های دوم و سوم به عنوان بهترین فرصت برای انجام این کار با دقت قابل قبول پیشنهاد داده می‌شود. با کمک قوانین هندسی و محاسبه اختلاف طول این دو مسیر، می‌توان اختلاف منظر زهره (تفاوت مکان رویت زهره از دو موقعیت رصدی مختلف) را محاسبه کرد.


[/URL][URL="http://up.avastarco.com/images/74qohix5weoazppsbpzu.jpg"]http://up.avastarco.com/images/74qohix5weoazppsbpzu.jpg (http://up.avastarco.com/images/74qohix5weoazppsbpzu.jpg)


با توجه به عرض جغرافیایی مکان رصدی ناظران که می‌تواند به راحتی برای هر گروه تعیین شود و قطر کره زمین (که در زمان هالی با تقریب بهتر از 1٪ بدست آمده بود) می‌توان طول خطوط معیار بین ناظران را در واحد مایل (یا کیلومتر) محاسبه کرد. به این صورت طول ضلع دیگر مثلث‌های باریک در شکل نیز به دست می‌آید.

البته می‌توان جدایی شرقی و غربی محل‌های رصدی را نیز استفاده کرد، اما بامحاسباتی دشوارتر. رصدگران گذر باید طول جغرافیایی محل رصد خود را به دقت مشخص کنند. این کار می‌تواند از طریق اندازه‌‌گیری زمان تماس‌های گذر در هر محل انجام شود.

هنگامی که طول واحد نجومی مشخص شود، منجر به این خواهد شد که فاصله سیارات از خورشید و سپس از زمین در هر زمان قابل محاسبه باشد. پس از آن، با استفاده از تلسکوپ و اندازه‌گیری قطر ظاهری سیارات، قطر واقعی سیارات در واحد مایل(یا کیلومتر)، قابل محاسبه است. همچنین برای سیاراتی که دارای قمر هستند، فاصله‌ی صحیح مداری اقمار و در نتیجه جرم سیاراتی که آنها را جذب می‌کنند به دست می‌آید.

[پیمان اکبرنیا]

با علم به اینکه فقط یک فرصت برای موفقیت وجود دارد، پیش‌بینی‌های آب و هوا یک عامل مهم در دیدن گذر سال 2012 خواهد بود. خوشبختانه، این پدیده در اکثر نقاط زمین به اندازه‌ای به طول می‌انجامد که فرصت باز شدن ابرها یا نقل مکان به محل جدید را فراهم می‌آورد. تعقیب کنندگان گذر می‌توانند بر پایۀ سوابق آب و هوایی گذشته به مکان‌هایی با وضعیت بهتر جوی و آسمان صافتر مسافرت کنند.



رصدگران جدی گذر، تمایل دارند در محلی باشند که منظره کلی آسمان قابل رؤیت باشد، به خصوص برای لحظات ورود و خروج زهره. از این لحاظ، یک کشور به خاطر آسمان صافش در اوایل ماه ژوئن در جایگاه بهتری نسبت به سایر کشورها قرار می گیرد، و آن کشور استرالیا است. البته تنها بخش شمالی و مرکزی استرالیا، زیرا در غرب آن، شروع گذر قابل مشاهده نیست.



ماه ژوئن در نیمکره جنوبی فصل زمستان است و استرالیا بین داشتن آفتاب و نداشتن آن تقسیم شده است. بخش بزرگی از قسمت شمالی "آن را دارند"، با وضعیت جوی که به طور متوسط 90% یا بیشتر از ساعات روشنایی روز در ماه ژوئن آفتابی است. بخش تاریکتر جنوبی برای بدست آوردن حتی نیمی از این مقدار مبارزه می‌کند، به طوری که تعقیب‌کنندگان اختصاصی گذر باید به سمت Queensland یا مناطق شمالی بروند.



سه منطقه از لحاظ داده‌های آب و هوایی بهتر هستند: کاترین (Katherine) و تنانت کریک (Tennant Creek) در منطقه شمالی و کوه ایسا (Isa) در کوینزلند، همراه با منطقه‌ای در میان آنها. پیش‌بینی می‌شود هالز کریک (Halls Creek) در استرالیای غربی هم هوای آفتابی مناسبی داشته باشد، اما این منطقه بسیار نزدیک به مرزی قرار دارد که طلوع خورشید در آن مانع دیدن مراحل ابتدایی گذر می‌شود.


در آمریکای شمالی، جایی که خورشید در حین مراحل گذر غروب می‌کند، غرب از شرق برای رصد بهتر است. در بعضی از نقاط در امتداد سواحل کالیفرنیا و در بیابان‌های جنوب غربی می‌توان نماهای بسیار زیبایی برای مشاهده گذر یافت. آمار از سواحل کالیفرنیا نشان می‌دهد که احتمال هوای آفتابی به طور متوسط 60 و در بهترین حالت تا 65 درصد خواهد بود، که در مقایسه با آریزونا شکست می‌خورد. جایی که تاکسان (‌Tucson) و اطرافش تا 93 درصد به طور کامل از نور خورشید در ماه ژوئن بهره می‌برند که با بهترین نقاط استرالیا قابل مقایسه است.



برای دیدن تمام گذر از آمریکای شمالی، سفر به منطقه شمالی کانادا یا آلاسکا لازم است. منطقه Yelloknife بین سایر مناطق شمالی بیشترین احتمال آفتابی بودن را با متوسط 64 درصد ساعات آفتابی دارد.
4089
توضیح تصویر: در نقشه بالا احتمال ابری یا آفتابی بودن مناطق مختلف جهان هنگام گذر نشان داده شده است.



در نقاط دیگر ایالات متحده و کانادا، احتمال ابری بودن بیشتر است. ژوئن آغاز فصل طوفان در ساعات پایانی بعد از ظهر است. با حرکت به سمت شرق میزان ابری بودن هوا به طور پیوسته افزایش می‌یابد، و با رسیدن به رشته کوه‌های آپالاچینو در امتداد سواحل اقیانوس اطلس به حداکثر می‌رسد. با این وجود، حرکت با ماشین احتمالا باعث می‌شود هر شخصی بتواند برای مدتی گذر را ببیند. پیش‌بینی‌های آب و هوا 3 تا 5 روز قبل از گذر می‌تواند با قابلیت اعتماد بالایی به ما بگوید که وضعیت چگونه خواهد بود. این زمان زیادی برای رانندگی کردن به سوی مکان‌های مناسب‌تر است.



جزایر هاوایی منطقه امیدوارکننده‌ای برای رصد گذر است. جزیره بزرگ محل مناسبی است برای تماشای مراحل ورود و خروج زهره به خورشید، پیش از آنکه در اقیانوس غروب کند. با حرکت به سمت شمال غرب در امتداد زنجیره هاوایی وضعیت آفتابی بودن بهبود می‌یابد، اما ابرها کاملا با توجه به جزیره و تصاویر توپوگرافی تغییر می‌کنند. به طور کلی، اما نه به صورت قطعی، سمت بادگیر جزایر (سمت شرقی) نسبت به سمت مخالف باد ابری‌تر است. در جزیره بزرگ، نسبت آسمان صاف در سمت بادگیر hilo به بخش kona به طور متوسط 33٪ در مقابل 51٪ است. الگوی مشابه در جزیره اواهو متوسط ​​47٪ هوای صاف را پیش‌بینی می‌کند. بهترین آمار مربوط به جزایر میدوی است، که به احتمال 80 درصد آسمان صاف دارد و قابل مقایسه با بهترین محل‌ها در استرالیا است.




خیلی از بینندگان گذر ممکن استبا وجود این که خورشید در زمان خروج زهره از دیسک خورشید ارتفاع بسیار کمی دارد،برای رصد در قله‌ی موناکی اغوا شوند (البته دسترسی به محل ممکن است محدود باشد). با توجه به این که هیچ ابر مزاحمی در ارتفاع زیاد وجود ندارد، شفافیت و خشکی هوا در آن ارتفاع یک مزیت قابل توجه است. این مزیت مورد نیاز است زیرا در ارتفاعات کم در اثر حرکت هوای گرم به سمت بالا در بعد از ظهر، هوا آشفته می‌شود و دید بد می‌شود. آشفتگی هوا که مشکل بزرگی در ارتفاعات کم ایجاد می‌کند، با یک روش قابل کاهش است. در صورتی که رصد در ساحل انجام شود، هوای سرد روی اقیانوس آشفتگی کمتری خواهد داشت.

4090
توضیح تصویر: در 8 ژوئن سال 2004، بلافاصله پس از طلوع خورشید، رابرت واترز در روسکو در ایالت ایلینویز، خورشید را به همراه زهره در منظره ای غبار آلود شکار کرده است. در سال 2012 نیز رصدگران آمریکای شمالی چنین صحنه ای را خواهند دید با این تفاوت که هنگام غروب اتفاق می افتد.



دیدن زهره در تاهیتی، پیشینه‌ای تاریخی دارد زیرا محلی است که کوک در ژوئن سال 1769 گذر را رصد کرد. گذر سال 2012 کوتاهتر از آن است که به طور کامل در تاهیتی قابل رویت باشد اما پولینزی فرانسوی در فصل خشک خود در ژوئن قرار دارد و وضعیت هوا با رصدگران همکاری بیشتری دارد. درصد هوای آفتابی در میان بهترین مکان‌ها در اقیانوس آرام جنوبی با 67 درصد در پاپیت (Papeete) حداکثر است. این نقطه بسیار محبوب است و معمولا در این هنگام پارک بسیار شلوغ است اما سواحل اطراف محل خوبی برای رصد خورشید فراهم می‌کند. مرکز پارک و اطراف مجسمه کوک، پر درخت و نامناسب است. محل فعلی مجسمه جایی نیست که گروه کوک رصد تاریخی خود را انجام دادند، به نظر می‌رسد محل رصد گروه کوک جایی پایینتر نزدیک ساحل است که اکنون ملک خصوصی محسوب می‌شود.



در آسیای جنوبی، چین و ژاپن اخبار بدتر هستند. فصل بارندگی در مراحل اولیه‌ به سر می‌برد، و ابرهای بومی وجود دارند. از میان همه مکان‌ها در امتداد سواحل اقیانوس آرام شرقی، شمال فیلیپین و تایوان شمالی با رژیم ابری کم‌ارتفاعی که به وسیله سلولهای پرفشار دائمی موجود در آن عرض جغرافیایی ایجاد شده، احاطه شده است.



بر فراز آفریقا، خاورمیانه و هند، چشم‌انداز آب و هوای خوب از صحرای بزرگ تا مصر و ترکیه و سپس در عراق و افغانستان وجود دارد. برای ضمانت دیدن حداقل بخشی از گذر، مغلوب کردن آمار 97 درصدی هوای آفتابی در ریاض عربستان بسیار سخت است.



هر کجا هستید برای دیدن این اتفاق قابل توجه تلاش زیادی داشته باشید. این آخرین شانس شماست مگر این که خیلی جوان باشید و تا 105 سال دیگه زندگی کنید!

[پیمان اکبرنیا]

با سلام خدمت همه دوستان

چند روز بیشتر به پدیده نادر گذر زهره باقی نمانده است و همه دوست دارند تا این گذر را به خوبی رصد کنند. برای رصد گذر زهره چه روشهایی وجود دارد؟

در این مقاله که خانم زهرا شریفی (Setare KOchOlO (http://forum.avastarco.com/forum/member.php?330-Setare-KOchOlO)) آن را گردآوری و تالیف کرده اند، 6 روش برای رصد گذر زهره پیشنهاد شده است تا همه بتوانند این پدیده را مشاهده کنند و از آن لذت ببرند.

امیدواریم که مفید واقع شود.

[پیمان اکبرنیا]

برای مشاهده گذر زهره چشم شما باید با فیلترهای مناسب محافظت شود. اما با وجود همه این هشدارها نترسید و این پدیده‌ی نادر را با رعایت نکات ایمنی مشاهده کنید.


برای مشاهده‌ مستقیم گذر زهره یک راه استفاده از عینک‌های مخصوص رصد خورشید و خورشید‌گرفتگی است که با هزینه‌ی کمی می‌توانید آنها را از فروشگاه‌های نجومی تهیه کنید. این عینک‌ها یا از فیلتر معروف خورشیدی به نام فیلتر مایلار استفاده می‌کنند که خورشید را به رنگ سفید نمایش می‌دهند و یا نوع خاصی از مواد پلیمری که به کمک آن‌ها، خورشید زرد رنگ دیده می‌شود.

4140

راه دیگر استفاده از شیشه‌ی جوشکاری است که روی کلاه جوشکاران تعبیه می‌شود. باید از شیشه با شماره‌ی 14 استفاده کرد. افرادی که تجهیزات تخصصی یا عینک خورشیدی در اختیار نداشته باشند می‌توانند به وسیله‌ی آن گذر را مشاهده کنند. از پشت این شیشه خورشید را سبز رنگ می‌بینید و زهره یک لکه‌ی سیاه رنگ بر روی قرص خورشید است که می‌توانید آن را تشخیص دهید. خورشید قُرص سبز رنگ و بزرگی است با قطر حدود 32 دقیقه قوس و زهره یک قرص تیره و کوچک با اندازه حدود 1 دقیقه قوس است اما اندازه آن در حد تفکیک چشم انسان است.

4141

توجه شماره 1:
حتما از شیشه‌های جوشکاری شماره 14 استفاده شود که نور را به اندازه کافی کاهش می‌دهد. در شماره‌های پایین‌تر تضمینی برای آسیب ندیدن چشم وجود ندارد؛ چرا که نور و پرتوهای مضر بیشتری را از خود عبور ‌می‌دهند. نکته بسیار مهم دیگر این است که این شیشه‌های جوشکاری حتما باید استاندارد باشند و از خرید شیشه‌های متفرقه و غیر استاندارد خودداری کنید.

توجه شماره 2:
قبل از مشاهده حتما شیشه را چک کنید که خراشیدگی، شکستگی و... نداشته باشد. سطح عینک‌های خورشیدی هم به هیچ عنوان نباید پارگی و خراشیدگی داشته باشند. (باید یک بار آن‌ها را با دیدن نور چراغ کاملا چک کنید).

توجه شماره 3:
یک کلاه حصیری روی سر بگذارید و عینک آفتابی هم به چشم خود بزنید و سپس با شیشه‌ی کلاه جوشکاری به خورشید نگاه کنید تا رصد ایمن‌تری داشته باشید.

توجه شماره 4:
به هیچ عنوان از وسایلی مانند فیلم‌های رادیولوژی، فلاپی‌دیسک و cd ها و عینک‌های آفتابی برای رصد خورشید استفاده نکنید. این وسایل ممکن است که نور مرئی خورشید را کاهش دهند اما به هیچ عنوان برای حذف پرتوهای مضر خورشید مانند فرابنفش طراحی نشده‌اند.




اثری از جان براون در سال 1883



کودکان در تاریخ 28 آوریل 1883 تنها با یک شیشه دودی درحال مشاهده خورشید هستند و چشمان آنها در معرض خطر جدی است.

[پیمان اکبرنیا]

ممکن است شما خواهان نمایش تصویر بزرگ خورشید از طریق تلسکوپ و یا یک دوربین دوچشمی روی یک پرده یا صفحه بزرگ باشید تا تعداد بیشتری از مردم به صورت همزمان و آسان تماشاگر این پدیده باشند. راه‌های زیادی برای این کار وجود دارد.

روش کار به این صورت است که:

سوراخی به اندازه دهانه ورودی نور تلسکوپ (یا دوربین 2 چشمی) خود در مقوا در بیاورید. محل‌های سوراخ را در محل ورودی نور تلسکوپ قرار داده و مقوا را در این محل محکم کنید (در دوربین دو چشمی باید یکی از چشمی‌ها را بپوشانید و فقط از یک ورودی نور استفاده کنید). به این صورت شما پشت ابزار رصدی خود سایه درست کرده‌اید.

4151

در مرحله بعد بدون نگاه کردن از درون تلسکوپ و فقط با سعی و خطا، ابزار خود را به سوی خورشید نشانه بروید و خورشید را پیدا کنید.

سپس یک کاغذ یا صفحه سفید را در فاصله نسبتا دور (مثلا 50 سانتی‌متر تا 1 متری) از عدسی که رصدگر از آن اجرام آسمانی را می‌بیند (عدسی چشمی) بگیرید. تصویر خورشید روی صفحه می‌افتد. به کمک پیچ فکوس تلسکوپ یا دو چشمی، تصویر خورشید را واضح کنید. بدین شکل بینندگان بدون قرار دادن چشمان خود پشت چشمی تلسکوپ و دوربین می‌توانند شاهد خورشید و زهره بر روی قرص آن باشند.

4152

توجه شماره 1:
در این طرح نور خورشید به طور مستقیم و بدون هیچ فیلتری وارد ابزار می‌شود و چون ممکن است زمان رصد طولانی مدت شود، باعث آسیب‌دیدگی اجزای داخلی تلسکوپ و بدلیل متمرکز کردن نور خورشید در یک نقطه در تلسکوپ‌های شکستی باعث آسیب عدسی چشمی شود. در تلسکوپ‌های بازتابی پس از مدتی انرژی خورشید ممکن است آینه ثانویه را نیز بیش از حد داغ کند و به آن آسیب بزند. برای کم کردن خطر آسیب دیدن ابزار در اثر حرارت زیاد، مساحت ورودی نور را تا جای ممکن کم کنید. برای این کار باید قسمتی از دهانه ورودی نور را با مقوا یا جسم کدر دیگری بپوشانید و فقط اجازه دهید تا بخشی از نور وارد شود. (برای رصد خورشید با توجه به نور زیاد آن، نیازی به همه دهانه ورودی نداریم).

توجه شماره 2:
باید به صورت مداوم به ابزار خود نظارت داشته باشید و به هیچ عنوان اجازه ندهید کسی از پشت چشمی به خورشید نگاه کند! دقت کنید که تلسکوپ شما فیلتر ندارد و رصد مستقیم خورشید با آن حتی برای یک لحظه، موجب آسیب دائم به چشم می‌شود. علاوه بر این حتما درپوش منظریاب تلسکوپ خود را نیز بگذارید تا کسی اشتباهی از آن خورشید را رصد نکند.

[پیمان اکبرنیا]

می‌توان با اضافه کردن چند نکته ایمنی بیشتر به روش قبلی، یک رصد ایمن داشته باشیم. رصد با قیف خورشیدی!

برای این کار ما به یک قیف بلند نیاز داریم. این قیف می‌تواند از جنس مقوا، پلاستیک و یا هر ماده سبک و نسبتا محکم از این دست باشد. قیف را می‌توانید به کمک یک مقوای ضخیم، خودتان درست کنید. طول این قیف بستگی به بزرگ‌نمایی تلسکوپ شما دارد ولی طول حدود 40 سانتی‌متر تقریبا مناسب است. قطر قسمت باریک قیف باید اندکی بزرگ‌تر از قطر خارجی بدنه عدسی چشمی شما باشد تا به راحتی در اطراف آن جا بگیرد و محکم شود. ابتدا قسمت لاستیکی دور چشمی را جدا کنید تا آسیب نبیند. سپس انتهای قیف را روی چشمی محکم کنید. میتوانید این قسمت را به کمک یک بست کوچک شلنگ گاز بر روی چشمی خود محکم کنید.

4154

قطر قسمت عریض قیف نیز در ابعاد حدود 15 تا 20 سانتی‌متر مناسب است. تنها کاری که باقی مانده این است که در قسمت عریض قیف، یک ورقه یا پوسته نیمه شفاف مانند کاغذ کالک(که می‌توانید آن را از مغازه‌های لوازم التحریر فروشی پیدا کنید) قرار دهید و به کمک چسب یا هر بست دیگری محکم کنید.

4155

کاغذ نیمه شفاف ما نقش یک پرده نمایش نیمه شفاف را ایفا می‌کند. کافی است که تصویر خورشید را بر روی آن فکوس کنید تا همه بتوانند آن را مشاهده کنند!

4156

البته درست کردن این قیف سلیقه ای است و در عکسهای زیر چند مدل قیف دیگر را مشاهده می کنید که با روشهای دیگر ساخته و نصب شده اند اما روش کار همه آنها یکسان است! با سلیقه خودتان، قیف مناسبی برای ابزار خود بسازید.

4157

4158

[پیمان اکبرنیا]

امروزه با پیشرفت روز افزون علم وسایل متنوعی برای رصدگران مهیا شده است. بخصوص در دسته‌ی تلسکوپ‌ها تنها برای حفظ کردن نام هر کدام باید زمان زیادی گذاشت و همیشه به روز شد. چراکه هر روز به این وسیله‌ی پرطرف‌دار عضوهای جدیدی اضافه می‌شود. یکی از این موارد که به طور اختصاصی برای دیدن خورشید در بازار موجود است تلسکوپ‌هایCoronado Technology Group است. این نوع از ابزار رصدی به فیلتر و وسیله‌ی دیگری نیاز ندارد، زیرا تنها برایرصد خورشید در طول موج Hα (اچ ـ آلفا) طراحی شده است. البته این ابزار بسیار گران است پس باید به سراغ گزینه‌های دیگر برویم.

4160

اگر تلسکوپ یا دوربین دوچشمی یا تک‌چشمی دارید، فیلترهای متنوعی برای رصد خورشید در بازار وجود دارد که عبارت‌اند از:
4161

1- فیلترهای مایلار که معروف‌ترین آنها مارک BAADER Astro Solar معروف به فیلتر بادر است که با جلوگیری از ورود 99 درصدی از نور خورشید و پرتوهای مضر، رصدی ایمن را برای شما به ارمغان می‌آورد. فیلتر مایلار (بادر)، ورقه‌ای خاص به رنگ نقره‌ای است که بر اساس قطر ابزار رصدی آن راباید برش دارد. حتماً لازم نیست تمام قطر ابزار رصدی شما را پوشش دهد. بهدلیل نازک بودن ضخامت ورقه‌ی بادر نباید آن را در مساحت‌های بزرگ به کاربگیرید. بنابراین کافی است پوششی برای دهانه‌ی ابزار رصدی بسازید و تنهاقسمتی از آن را ( 8/1 یا 5/1 یا 4/1 )سوراخ کنید و با فیلتر مایلار بپوشانید. با این فیلتر خورشید را به رنگ سفید خواهید دید.
4162
4163


2- فیلترهای Hα (اچ-آلفا) که با آن می‌توان رنگین‌کره خورشید و شراره‌های خورشیدی را نیز مشاهده کرد. این فیلترها قیمت بسیار زیادی دارند و در موارد خاص استفاده می‌شوند.
4164
3- فیلترهای شیشه ای که برای رصد خورشید طراحی شده اند و خورشید را به رنگ زرد نمایش می دهند. محدوده قیمت این فیلترها بین فیلترهای مایلار و اچ آلفا است و بسته به اندازه دهانه مورد نیاز تفاوت میکند.
4165
نکته مهم: تمامی این فیلترها باید جلوی دهانه تلسکوپ محکم شوند تا هنگام رصد جدا نشوند. به جز از طریق این فیلترها از هیج مسیر دیگری نباید نور وارد تلسکوپ شود!

4166