چه کسانی در المپیاد نجوم قبول می شوند

[پیام بهرام پور]

به نام خالق آسمان پرستاره

موضوع المپیاد نجوم، امروزه به موضوعی عجیب در بین منجمان و ستاره شناسان تبدیل شده است و دلیل اصلی آن هم توجیه نبودن منجمان آماتور ما از موضوع المپیاد نجوم است.
خیلی جالب است بدانید که منجمان آماتوری که سابقه ی بسیار زیادی در نجوم دارند و تقریباً می توان گفت که یک سرو گردن از سایر هم سن و سالان خود که نجوم کار می کنند نیز بالاتر هستند اما حتی در مرحله ی اول المپیاد نجوم نیز پذیرفته نمی شوند.
دلیل این موضوع هم بسیار ساده است. المپیاد نجوم تفاوت بسیار زیادی با نجوم آماتوری دارد (اما بی ارتباط با این موضوع نیست)
شاید اگر نگاهی گذرا به موضوعات المپیاد نجوم بیاندازیم، خواهیم دید که سوالاتی که در آن مطرح می شوند ارتباط زیادی به رصد ندارند و بسیاری از کسانی که موفق به کسب مدال در المپیاد نجوم می شوند کمتر از تعداد انگشتان دست، تلسکوپ را از نزدیک می بینند.
البته این موضوع، مشکل یا عیبی نیست! زیرا همین افراد می توانند به سادگی تمام اطلاعاتی را که یک منجم دارد را اثبات و توجیه علمی نمایند.
اما به نظر بنده تنها زمانی می توان المپیاد و نجوم آماتوری را کامل دانست که این دو با یکدیگر باشند.
در واقع المپیاد می تواند یک بستر مناسب برای افزایش دانش منجمان آماتور باشد و شرایطی را فراهم کند که منجمان آماتور توجیه پدیده هایی را که می بینند را بدانند و در صورت مواجهه با موضوعی جدید بتوانند با یک بررسی فیزیکی دلیل آن را بیابند.
همچنین نجوم آماتوری نیز می تواند به المپیادی های نجوم کمک کند. درواقع اگر المپیادی های نجوم بتوانند آموخته های خود را به صورت عملی به کار ببندند بسیار پیشرفت خواهند کرد و درواقع مباحث تئوری و عملی با یکدیگر پیوند می خورند.
حال به موضوع اصلی یعنی این که چه کسانی در المپیاد نجوم قبول می شوند می پردازیم:
بسیاری از علاقه مندان به شرکت در المپیاد نجوم، در ابتدا جذب زیبایی¬های نجوم می¬شوند. اما باید گفت که المپیاد نجوم تفاوت‏های بسیار زیادی با نجوم رصدی دارد. بخش نجوم آماتوری و رصد به طور کلی بخش کمی از سؤالات را در بر می¬گیرد و نکته¬ی مهم آن است که تعداد قابل توجهی از مدال آورندگان اطلاعات بسیار کمی از بخش رصدی و آماتوری نجوم دارند!
شاید بتوان گفت سؤالات المپیاد نجوم نمونه‏هایی ساده‏سازی شده از مباحث پیچیده و دانشگاهیِ نجوم و فیزیک محاسباتی است. المپیاد نجوم درواقع ارتباط بسیار زیادی به فیزیک و ریاضیات دارد و همین موضوع شرکت‏کنندگان در المپیاد نجوم را ملزم به فراگیری فیزیک و ریاضیات می¬نماید.
سؤالات المپیاد نجوم عموماً به این صورت است که متغیر‏هایی داده می‏شود و پارامترهای دیگر مورد سؤال قرار می‏گیرد. به عنوان مثال در برخی موارد، فاصله‏ی یک قمر مصنوعی در چند نقطه از مدار خود نسبت به مرکز زمین داده می‏شود و در نهایت دوره‏ی گردش، میزان کشیدگی و حداکثر و حداقل فاصله‏ی آن از زمین مورد سوال قرار می‏گیرد. برای آشنایی با برخی سوالات دیگر می‏توان نمونه‏های زیادی را نام برد. مثلاً تحلیل مدار انتقال یک ماهواره از سیاره‏ای به سیاره‏ی دیگر و محاسبه‏ی انرژی مورد نیاز برای جابجایی، تعیین مختصات آسمانی و تبدیل دستگاه‏های مختصاتی به یکدیگر و یا بررسی برخی از ویژگی‏های تلسکوپ‏ها، از جمله سؤالات متداول در المپیاد نجوم به شمار می‏روند.
بنابراین احتمالاً تنها کسانی در المپیاد نجوم پذیرفته می شوند که دانشی اندک از نجوم آماتوری داشته باشند و کتاب های نجوم محاسباتی مانند نجوم کروی، نجوم و اخترفیزیک مقدماتی و الفبای المپیاد نجوم و اخترفیزیک و کتاب هایی از این قبیل را مطالعه کرده باشند.