اشتباهات علمي رايج بين مردم

[Mostafa]

سلام

اين تاپيك رو ايجاد كردم تا اشتباهات علمي ( مخصوصآ نجومي ) كه غالبآ در بين مردم مي بينيم را مطرح كنيم .

اين موضوع از دو ديدگاه قابل بررسي و مهم است .

يكي اينكه با بيان اشتباهات مردم ، اشتباهات رايج و عمومي ، شناسايي ميشوند و مثلآ ميتوانيم يك آمار حدودي از طرز فكر مردم به دست بياوريم .

و ديگر اينكه ميتوانيم راهكاري براي اصلاح اين موضوع پيدا كنيم و ببينيم چه مواردي در اولويت قرار دارد .

( خصوصآ اينكه از اكثر نقاط ايران اعضايي در فروم هستند كه ميتوانند از تصورات علمي غلط مردم در شهر و استان خودشان بگويند )

فكر ميكنم يكي از بهترين فضا ها براي سنجش اين اشتباهات رايج ، برنامه هاي عمومي و ترويجي نجوم هستند .

انشاا... در ادامه دوستان از تجربيات خود درباره اشتباهات رايج در بين مردم بگويند ...

[Emad Tabatabai]

یکی از تصورات اشتباه بسیاری افراد اینه که نمیدانند تغییر اندازه ی ماه و بزرگ به نظر رسیدنش هنگامی که در افق است و کوچک دیده شدنش زمانی که در بالای سر ما قرار دارد تنها یک خطای دید است...!!

چرا ماه گاهی کوچکتر و گاهی بزرگتر دیده می‌شود؟ | انجمن نجوم آیاز:

http://ayazastro.com/why-moon-gets-bigger-and-smaller/

[kh.maroufi]

اینقدر این سوال رو توی برنامه های رصد عمومی ( روز نجوم و فضا و .. ) پرسیدن که آقا این میکروسکوپت رو چند گرفتی؟؟؟

یا یکی دیگه اینکه با یه گروهی رفته بودیم رصد که فقط بنده و 2 نفر دیگه نجومی بودیم...بارش شهابی هم بود...چند تا شهاب دیده شد و توی اون تاریکی گفتن که اسمه این شهاب هایی که رد شدن چی بود؟؟؟ من اول فکر کردم اشتباه شندیم و عکس العمل نشون ندادم ولی دوباره با اینکه شهاب های دیگه ای دیده شد، با جدیت از من پرسیدن که این شهابهایی که رد میشن ، اسمشون چیه؟؟؟ من گفتم که والله اسم گذاری نمیشن اینا و فقط کانونشون اسم داره، خودشون که قابل شمارش و اسم گذاری نیستن..شاکی شدن که تو از نجوم هیچی سر در نمیاری و از این حرفا...میگفتن که اینا هم باید اسم داشته باشن؛ یکی از اون ته گفت حتما اسمش دب اکبره... دیگه میخواستم خودم رو از ارتفاع بندازم پایین ولی خب مجبور بودم که همه چیز رو کامل و از اول توضیح بدم که همین کار رو هم کردم و اونا خیلی شرمنده شدن...

[rezash]

یکی از اشتباهات بسیار رایج در نامیدن اجرام فضائی همانطوریکه میدانید ستاره دنباله دار است.

نکته ای که باید در این باره بگم اینه که خود کلمه اشتباه نیست یعنی ما در واقع ستاره دنباله دار در قید حیات داریم.ولی اطلاق آن به دنباله دارهای شناخته شده آسمان که هر از گاهی به جای جای منظومه شمسی سفر میکنند اشتباه است و لفظ دنباله دار کافیست.

ستاره WR-104 در صورت فلکی قوس از جمله ستاره هائی است که دنباله ای به دور خود دارند که صد البته به این نام هم خوانده نمیشوند ولی در واقع ستاره ای دنباله دار است و در آینده ای نزدیک منفجر خواهد شد و از شمال و جنوب آن چتهای بسیار طولانی از اشعه گاما بیرون خواهد زد.

این خروجیهای عظیم از اشعه گاما اگر به سیاره ما برخورد کند باعث نابودی حیات در کره زمین خواهد شد ومتاسفانه جهت آن دقیقا به سمت ماست.

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%...A7%DB%8C%D9%87

[roset]

خوبه حداقل میگن میکروسکوپ!
یه دفعه یکی بهم گفت این لوله به چه درد میخوره ؟ گفتم :این تلسکوپه با هاش آسمون رو رصد میکنن یه نگاهی کرد و گفت حالا چند هست؟ حدود قیمت تلسکوپ ها رو که بهش گفتم .گفت از پول زیادی چه کارایی میکنن آسمون همین جوری هم معلومه دیگه!بعدم خیلی جدی گفت لابد اینام چینیه دیگه.

[m.bio7]

یکی از چیزایی که مردم خیلی اشتباه میکنند سیاره ی زهره ست.من چندبار توی رصدهای عمومی می خواستم به مردم ثابت کنم که این سیاره ی زهره ست نه ستاره ی زهره ولی حرف،حرف خودشون بود!همش میگفتن سیاره ی زهره یه چیزه ستاره ی زهره یه چیز دیگه!اصلا هم حاضر نیستند حرف ما رو قبول کنند.
یکی دیگه از مواردی که من دیدم این بوده که مردم وقتی توی اخبار میشنوند که امشب فلان سیاره توی آسمونه فکر میکنند حالا که برن به آسمون نگاه کنند یه توپ گرد رنگی توش میبینند که ما حتی توی تلسکوپ هم چنین چیزی نمی بینیم!!!
سومیش موقع بارش شهابی هاست.وقتی اعلام میکنند که امشب بارش شهابیه و در هر ساعت مثلا50تا شهاب دیده میشه فکر میکنند میتونن از مرکز شهر با وجود این آلودگی نوری 50تا شهاب رو بینند!
مورد چهارم این بود که از تلسکوپ 10 یا 8 اینچ انتظار دارند که اجرام و سیارات رو مثل تلسکوپ هابل نشون بده!
امید وارم بتونیم همگی دست در دست هم بدیم و این اشتباهات رایج در میان مردم را رفع کنیم.

[m.aryayi]

امروز رفته بودم آرايشگاه و زير دستان آرايشگر مشغول انجام كار مهم خيره شدن به آينه و گوش كردن به حرف ديگران !
در همين بين عده اي مشغول حل جدول ... يكي داشت سوال ها رو مي خوند: ... اتوبوس فضايي ... اون يكي : شاتل !! (تا اينجاش خدا رحم كرد!) ... يكي ديگه : مگه فضا هم اتوبوس داره؟ ... كسي كه جواب داده بود : اسم اين مغازه رو نديدي ؟ اسمش شاتله؟ پرسيده بودم گفتن يعني اتوبوس هوايي ، مثلا تهران مسافر سوار مي كنه ميبره رامسر بعد از اونجا ميره مشهد بعد ...
آخه يكي نيست بگه مگه خط واحده ... حتما اگه بحث ادامه داشت در مورد قيمت بليطش هم صحبت مي كردند و ضعف هاي سازمان شاتل راني رو نقد مي كردند !

[parvin]

سر کلاس زبان بودیم،آخر کلاس وقت اضافه اوردیمو بیکار بودیم.به پیشنهاد معلممون پا شدم یکم در مورد نجوم صحبت کنم:داشتم می‌گفتم که کهکشنهایی وجود دارن که ما نمیبینیمشون معلممون میگفت یعنی‌ چی‌ یعنی‌ نور خورشید بهشون نمیرسه که دیده شن....!!من که باورم نشد(البته قبلش تعریف کهکشانو گفت بودم)

[mh.noori]

یکی از اقوام ، به تازگی به محض ملاقات شروع به بحث راجع به مطالب نجومی می کند ، می گفت : قمری هست به نام نمی دونم چی ! ایقدر توش متان دارد ، که

اگر یک کبریت در نزدیکی اش در فضاروشن کنیم ، منفجر می شود... نامبرده به برنامه های علمی تلوزیون ارادت فراوان دارد .

[subaro]

سلام
بارها تو رصدهایی که برای مردم گذاشتیم وقتی میخوای با یک تلسکوپ چیزی رو به انها نشان بدی ،اصرار میکنند ببر روی اون ستاره ها.هر چی براشون توضیح میدی که دیدن این ستاره ها از این فاصله دور و با این تلسکوپها چندان فرقی نمیکنه ولی اونا باز اصرار میکنند ،وقتی هم اینکارو براشون انجام میدی ،تازه میگن همین!اینکه فرقی نکرد.حتی موقع نشون دادن سیارات هم میگن نمیشه روشو دید؟(منظور اونا رو خود سیاره یا همان سطحی که زیر جو سیاره قرار دارد ،است).
بعضی افراد هم وقتی ما میگیم میریم رصد،میگن دوباره دارید میرید رصد؟مگه چقدر ستاره تو آسمونه که هرچی شماها میبینید تمام نمیشه!مگه قراره این ستاره ها فرقی کنند که شماها دائم میرید رصد.بعد از یک ساعت که توضیح میدی ما اصلا دنبال رصد ستاره ها نیستیم و اجرامو تو آسمون میبینیم،میگن حالا تو این کارا پول هست؟اونوقته که میخوای فریاد بزنی و بگی که: شماها که ساعتها جلو تلویزیون میشینید و فوتبال میبینید پول توش هست؟تا نصف شب بیدار میمونند تا شاید یک توپ بره تو دروازه.
نمیدونم تا کی باید به همه بگیم ما دنبال یاد گرفتن چیزی (علم نجوم)هستیم نه تفریح!اخه اکثر مردم فکر میکنند اگر میخوای نجوم بخونی فقط باید بری دانشگاه.و با معنای واقعی نجوم اماتوری اشنا نیستند.

[the milky way]

بسياري از ما با رويدادها و مسائل نجومي آشنايي چنداني نداريم و هرگاه با يك نمونه از آن ها رو به رو مي شويم مدت زمان بسياري طول مي كشد تا به مفهوم درستشان پي ببريم. اين موضوع از آنجا نشات مي گيرد كه ما درباره برخي از اصطلاحات دچار بدفهمي هستيم و درك صحيحي از صورت مساله نداريم. در اين مطلب و مطلب آينده به 10 مورد از اين بدفهمي ها اشاره خواهيم كرد.

1- چرا در آن شب‌هايي كه گفته مي‌شود يك بارش شهابي رخ خواهد داد، اصلاً باراني از شهاب در كار نيست؟

وقتي رسانه‌ها اعلام مي‌كنند به‌زودي يك بارش شهابي رخ خواهد داد، در ذهن شنوندگان احتمالاً تصوير آسماني پر از شهاب‌هاي درخشان كه مثل باران مي‌بارند، مجسم مي‌شود، اما متأسفانه بايد گفت تقريباً تمامي حدس هاي‌ شما راجع به يك بارش‌ شهابي غلط است.

معمولاً اگر در شبي كاملاً تاريك و صاف و معمولي، آسمان پرستاره را زير نظر بگيريم، احتمالاً در هر ساعت، فرصت تماشاي بيش از شش شهاب نصيبتان نخواهد شد، اما در بعضي شب‌هاي سال، اين آمار، افزايش چشمگيري مي‌يابد به‌طوري كه ستاره‌شناسان در آن موارد ويژه مي‌گويند كه يك «بارش شهابي» در شرف وقوع است. مثلاً در اخر مردادماه يا اواخر آذرماه، مي‌شود اين افزايش آمار شهاب‌ها را به صورت واضح تشخيص داد كه آمار دقيقش مي‌شود چيزي در حدود يك شهاب در دقيقه. در واقع اين دو موقعيت خاص از سال، ميزبان شلوغ‌ترين بارش‌هاي شهابي هر سال هستند؛ هرچند كه شايد در اين شب‌ها هم اصلاً معني واژه «بارش» آنقدر‌ها برايتان مجسم نشود.

اين بارش‌هاي شهابي، وقايع نادري‌اند كه در جريانشان، زمين، حين حركتش به دور خورشيد، از ميان توده‌هاي غباري كه به‌دنبال عبور يك دنباله‌دار، از گيسوي بلند غبارينش در مدار زمين‌‌ رها شده‌اند، رد مي‌شود و آن‌وقت است كه شهاب‌ها، با آرايشي كه شبيه به رگه‌هاي آب يك دوش حمام است، از آسمان فرومي‌ريزند (سقوط دانه‌هاي برف را به شيشه روبه‌روي ماشينتان تصوير كنيد). همان‌گونه كه گفتم اين وقايع، اندك و پراكنده‌اند.

2 - آيا ماهواره‌ها را واقعاً با چشم غيرمسلح مي‌توان تشخيص داد؟

شك نكنيد! در واقع اكثر مردم تعجب مي‌كنند اگر بشنوند كه جسم نسبتاً كوچكي كه در ارتفاع صد‌ها كيلومتري زمين در مدار قرار دارد را بدون استفاده از دوربين‌هاي دوچشمي و تلسكوپ بتوان مشاهده كرد. از زمان پرتاب اسپوتنيك-1، نخستين قمر مصنوعي جهان در سال 1957 ميلادي، آمار ماهواره‌هاي حاضر در فضا رشد چشمگيري داشته است، به‌طوري كه تعدادشان هم‌اكنون به حدود 10هزار عدد مي‌رسد.

يك‌بار اختر‌شناس انگليسي، دزموند كينگ-هل (Desmond King-Hele) گفته بود كه يك ماهواره «مثل ستاره‌اي‌ست كه كنترلش را از دست داده و تصميم دارد از بخشي، به بخش ديگر آسمان نقل مكان كند». اگر در نزديكي‌هاي غروب يا طلوع آفتاب از خانه خارج شويد و به‌دقت آسمان را جست‌وجو كنيد، عجيب است اگر 15 دقيقه صبر كنيد و يك ماهواره هم نبينيد. اغلبشان آنقدر كم‌نورند كه با چشم غيرمسلح نمي‌توان تشخيصشان داد، اما چندصدتايشان بزرگ و نزديك (البته با فاصله 160 تا 640 كيلومتري از سطح زمين) هستند و مي‌توان تماشايشان كرد.

بسياري از ما با رويدادها و مسائل نجومي آشنايي چنداني نداريم و هرگاه با يك نمونه از آن ها رو به رو مي شويم مدت زمان بسياري طول مي كشد تا به مفهوم درستشان پي ببريم. اين موضوع از آنجا نشات مي گيرد كه ما درباره برخي از اصطلاحات دچار بدفهمي هستيم و درك صحيحي از صورت مساله نداريم

البته اين نكته را هم بايد افزود كه نور ماهواره‌ها، نه از خودشان، بلكه ناشي از بازتاب نور آفتاب از صفحات خورشيدي تأمين برق و يا سطح صيقل‌خورده‌شان است كه به‌همين‌منظور حين جابه‌جايي در آسمان، افت و خيزهايي هم به تبع چرخش ماهواره، در درخشندگي ظاهريشان ديده مي‌شود. زماني‌كه ماهواره به سايه زمين وارد مي‌شود، آن را نمي‌شود ديد، اما به‌محض ورود به قلمرو نور خورشيد، باز آسمان را به‌شكل نور كوچك و غير چشمك‌زن طي مي‌كند.

ركورد درخشنده‌ترين قمر مصنوعي تاريخ، هم‌اكنون در دست ايستگاه فضايي بين‌المللي (ISS) است. اين ايستگاه، در مداري با فاصله متوسط 355 كيلومتر از سطح زمين، به‌گرد سياره‌مان مي‌چرخد و مثل هواپيماي پرسرعت (اما غيرچشمك‌زن)، به‌مدت تقريباً دو دقيقه، در آسمان عصرگاهي و بامدادي ديده مي‌شود. ISS را به‌راحتي مي‌شود با يك هواپيماي معمولي اشتباه گرفت، هرچند كه در اوج درخشندگي‌اش حتي گاهي مي‌تواند از سياره زهره هم باشكوه‌تر ديده شود.

3 - چرا دنباله‌دار‌ها در آسمان حركت نمي‌كنند؟

قبل از پاسخ به اين پرسش، اين نكته را در نظر بگيريد: هيچوقت ديده‌ايد كه ماه، مثل يك شهاب درخشان از مقابل چشمتان رد شود؟ پاسختان البته خير خواهد بود. با وجود اينكه ماه، با سرعتي در حدود سه‌هزار و 200 كيلومتر بر ساعت به دور زمين مي‌چرخد، با فاصله‌ سرسام‌آورش از ما (كه به‌طور متوسط حدوداً 382 هزار كيلومتر مي‌شود)، حركت مداري‌اش را نمي‌شود آشكارا حس كرد. در واقع ماه، هر ساعت به‌قدر پهناي خودش در آسمان، نسبت به ستاره‌ها به‌سمت شرق جابه‌جا مي‌شود. به‌همين‌ترتيب، هرچند كه يك دنباله‌دار درخشان با سرعتي در حدود ده‌ها هزار كيلومتر بر ساعت در جهت بخش داخلي منظومه شمسي در حركت است، اما فاصله مجموعش با زمين، حدوداً ده‌ها ميليون كيلومتر مي‌شود. لذا با وجود اينكه يك دنباله‌دار در آسمان حركت مي‌كند، از آنجا كه فاصله زيادي تا سياره ما دارد، حركت شبانه‌روزي‌اش در پس‌زمينه ثابت ستاره‌ها فوق‌العاده آهسته است. در نتيجه موضع يك دنباله‌دار هم به‌همان نحوي كه ماه (و يا سيارات) در پهنه آسمان جابه‌جا مي‌شوند، تغيير مي‌كند، نه مثل شهابي كه در ‌‌نهايت 90 كيلومتر از ما فاصله دارد.

4 - آيا در تابستان‌ها زمين نزديك‌تر از هميشه به خورشيد است؟

خير! جالب اينجاست كه زمين در اواسط تيرماه هر سال، در دور‌ترين فاصله مداري‌اش از خورشيد به‌سر مي‌برد، حال‌آنكه در اوايل دي‌ماه، در نزديك‌ترين موضع خودش نسبت به خورشيد است. تفاوت فاصله از زمين تا خورشيد در اين دو موقع از سال، حدود پنج ميليون كيلومتر، يا 3.3 درصد فاصله متوسط زمين از خورشيد است كه در نتيجه آن، گرماي ورودي به زمين در حدود هفت درصد تغيير مي‌كند.

پس شايد بتوان گفت اين اختلاف فاصله باعث مي‌شود كه هوا در تابستان‌هاي نيمكره شمالي سرد‌تر و در زمستان‌هايش هم اندكي گرم‌تر شود، اما خشكي‌هاي به نسبت وسيع نيمكره شمالي، سرنوشت ديگري را رقم مي‌زنند و زمستان‌هاي نيمه شمالي را سرد‌تر و تابستان‌هايش را گرم‌تر از نيمكره جنوبي زمين مي‌كنند. البته بايد توجه داشت كه ساز و كار وقوع فصل‌ها، مربوط به انحراف محور چرخش زمين نسبت به صفحه منظومه شمسي است كه باعث تغيير زاويه تابش خورشيد در اوقات مختلف سال مي‌شود، به‌طوريكه وقتي خورشيد در نيمكره شمالي به‌طور عمود مي‌تابد، در‌‌ همان لحظه نسبت به سرزمين‌هاي نيمكره شمالي، حالت مايل دارد و لذا در شمال تابستان، و در جنوب زمستان است.

5 - چرا ستاره قطبي، درخشنده‌ترين ستاره آسمان نيست؟

وقتي‌كه هنوز بچه بودم، يكي از عمو‌هايم مرا در غروب دلچسب يك روز تابستاني بيرون برد و به ستاره آبي-سفيدي كه دقيقاً در بالاي سرم بود اشاره كرد و گفت: «اينو مي‌بيني؟ اين ستاره قطبيه.» (بعد‌ها متوجه شدم كه اين ستاره در واقع ستاره «نسر واقع» (يا وگا) بوده كه پنجمين ستاره پرنور آسمان است.)

ستاره قطبي را شايد بتوان مهم‌ترين ستاره مرئي آسمان نيمكره شمالي دانست، اما اغلب مردم گمان مي‌كنند اين ستاره در واقع پرنور‌ترين ستاره آسمان هم هست. اگر دقيق بگويم، ستاره قطبي، در رده چهل و نهم از حيث درخشندگي ستارگان آسمان قرار دارد، اما اگر اين شاخص درخشندگي نسبت به ميزان فاصله ظاهري از قطب شمال سماوي بسنجيم، «پرنور‌ترين ستاره نزديك به اين نقطه» محسوب مي‌شود. جالب اينجاست كه به خاطر رقص محوري زمين (همانند فرفره‌اي كه در عين چرخش به دور خودش، اندكي دچار انحراف محوري هم مي‌شود)، نقطه فرضي قطب شمال سماوي در حال نزديك‌تر شدن به ستاره قطبي‌ست (كه در بيست و چهارم مارس سال 2100 به نزديك‌ترين فاصله‌اش مي‌رسد). بعد از آن، همانگونه كه رقص محوري هرگز از پا نمي‌ايستد، نقطه شمال از ستاره قطبي دور و دور‌تر مي‌شود و بعد از حدود 12 هزار سال، نوادگان دورمان،‌‌ همان ستاره نسر واقع را به‌عنوان ستاره قطبي خواهند شناخت. عمويم اگر اين را بشنود حتماً خوشحال خواهد شد!

منبع: تبيان

منبع : شبکه فیزیک هوپا (http://hupaa.com)
صفحه اصلی : (http://www.hupaa.com/page.php?id=5772)