لكه‌هاي خورشيدي

[علی ابراهیمی سراجی]

به نظرم يكي از سوژه‌هاي جالب رصدي در نجوم لكه‌هاي خورشيدي است. اين تايپيك را براي دوستاني ايجاد مي‌كنم كه قصد دارند به رصد خورشيد با روش‌هاي ايمن بپردازند و يكهو مانند اين بنده خدا با چشم پشت تلسكوپ نرويد كه هم سرخ بشيد هم كور
ابتدا به صورت خلاصه تعريفي از لكه‌هاي خورشيد را قرار مي‌دهم و به ياري خود در پستهاي بعدي مطالب بيشتري خواهم گذاشت.
در تعريف ساده لكه‌هاي خورشيد حاوي امواج مغناطيسي شديد هستند كه به وسيله‌ي دالاني از مركز به سطح آن خارج مي‌شود. به علت دماي كمتري كه نسبت به ساير نقاط خورشيد دارند ما آنها را سياه رنگ مي‌بينيم. در واقع رنگ واقعي آنها به علت نور شديد نور كره براي ما قابل تشخيص نيست. در اطراف بعضي از لكه‌ها هاله‌اي قابل مشاهده است كه دماي مركز لكه تقريباً 4 هزار در جه سانتيگراد و دماي سطح خورشيد تقريباً به 6 هزار درجه سانتيگراد مي‌رسد.
لكه‌هاي خورشيد چرخه‌ي 11 ساله دارند. به عبارت ديگر ازدياد يا كاهش لكه‌هاي در يك چرخه‌ي 11 ساله رخ مي‌دهد. براي مثال در سال 2001 بيشينه‌ي لكه‌هاي خورشيد رخ داد و بار ديگر پيش‌بيني مي‌شود كه در سال 2012 بشترين تعداد لكه در سطح خورشيد مشاهده شود. اين در صورتي است كه كمينه‌ي لكه‌ها در سال 2008 رخ داد و بيدار‌شدن خورشيد كمي به درازا كشيد و دانشمندان را كمي نگران ساخت. ولي با ظهور مجدد لكه‌هاي خورشيد از اوايل سال 2010 اين نويد را مي‌دهد كه تا سال 2012 تعداد بيشتري از لكه‌ها را بر سطح آن مشاهده كنيم.

نمودار واقعي (مشكي) و پيش‌بيني (قرمز) لكه‌هاي خورشيد

لكه‌هاي خورشيد در اين چرخه‌ي 11 ساله مانند نموداري به صورت پروانه مي‌باشند كه با ظهور از عرض‌هاي مياني خورشيد (تقريباً 30 درجه) به سمت مركز جابه‌جا مي‌شوند.

نمودار پروانه و چرخش تعداد لكه‌ها

در واقع در يك جمع‌بندي علت كلي به وجود آمدن لكه‌هاي خورشيد و حركت آن از قطبين به سمت استوا، حركت سريعتر استواي خورشيد نسبت به قطبين آن است. در واقع حركت وضعي خورشيد در استوا 27 و در قطبين 29 روز به طول مي‌انجامد و لذا به مرور زمان كلاف‌هاي مغناطيسي خورشيد ايجاد مي‌شود.
لكه‌هاي مغناطيسي تأثيرات بومي زيادي بر روي زمين دارند. به طوري‌كه در زمان اوج با آزاد شدن پلاسما از ميدان مغناطيسي شديد لكه‌ها و روانه‌شدن آن به زمين شاهد برخورد آن با ماهواره‌ها هستيم و البته ميدان مغناطيسي زمين از برخورد زيان‌بار آن با زمين مي‌كاهد ولي راه نفوذ اين امواج از مناطق قطبي زمين است كه شاهد به وجود آمدن شفق‌هاي قطبي در مناطق قطبي خواهيم بود. در واقع شفق‌هاي قطبي اثر يونيزه‌شدن اين توده‌هاي گازي با جو زمين است.
تأثيرات لكه‌هاي خورشيد بر اقليم زمين بسيار مشهود است. براي مثال مابين سال‌هاي 1645 تا 1715 ميلادي در كمينه‌ي ماندر لكه‌هاي خورشيد به ندرت بر سطح آن ظاهر مي‌شدند و لذا باعث شد تا يك عصر يخبندان كوچك بر روي زمين ايجاد شود.
در مورد لكه‌هاي خورشيد هر چه بگوييم كم گفته‌ايم. ولي رعايت اصول ايمني در رصد آن الزامي است. رصد غير‌مستقيم با استفاده از تلسكوپ از جنس شيشه و بدون كتينگ و يا روش مستقيم با استفاده از فيلترهاي مايلار توصيه مي‌شود. فراموش نكنيم كه گاليه به علت رصدهاي مداوم لكه‌هاي خورشيد بينايي خود را از دست داد!
اكنون با نزديك‌شدن به پيك فعاليت‌هاي خورشيدي لكه‌هاي رشته‌اي بر سطح خورشيد ظاهر مي‌شوند. اكنون مي‌توانيد 2 رشته‌ي زيبا و نزديك به هم از اين لكه‌ها با نام 1161 و 1162 را ملاحظه نماييد.

تصوير بالا از سايت معروف رصدخانه‌ي خورشيدي سوهو است كه مي‌توانيد در اين سايت خورشيد را در ساير امواج نيز مشاهده كنيد.
با تشكر
علي ابراهيمي سراجي
2 اسفند 1389

[حسین زارعی]

در حین دیدن ِ تصویر ِ زیر، مانیتور خود را تنظیم نکنید!

در ادامه تصویر از لکه خورشیدی شماره ی 1838 آمده است که دقایقی پیش گرفته شده است. (عصر دوشنبه به وقت تهران)



به طور آماری، آخرین باری که صفحه ی قابل مشاهده از خورشید بدون لکه بود، به تاریخ یکشنبه 23 مرداد سال 1390 بر می گردد.

این لکه ی تنها و نسبتا کوچک خورشیدی همان چیزی است که باعث می شود که ما پس از 2 سال نتوانیم خورشید را بدون لکه ببینیم!

آخرین تصویر گرفته شده از خورشید:

[حسین زارعی]

تصویر زیر آخرین تصویر مخابره شده از صفحه ی قابل مشاهده از خورشید در عصر روز چهارشنبه است:



فعالیت های خورشیدی هم چنان بسیار کم هستند.

ناحیه ی لکه ی 1838 به یک جفت لکه ی بسیار کوچک تبدیل شده است، اما فعلا احتمال زیادی برای یک شراره ی خورشیدی برای آن در نظر گرفته نمی شود.

لکه ی خورشیدی جدید که 1839 نام گذاری شده است، در 24 ساعت گذشته کمی رشد داشته و هنوز پایدار است.

اگر از لکه ی شماره ی 1838، کمی به سوی جنوب حرکت کنیم، به لکه ی شماره ی 1840 می رسیم که در روز سه شنبه ایجاد شده است. این لکه نیز هنوز احتمال زیادی برای ایجاد یک شراره ی خورشیدی ندارد.

یک لکه ی خورشیدی کوچک نیز که از لبه ی شرقی خورشید کم کم بیرون می آید، امروز به نام 1841 نام گذاری شده و به نظر می رسد که یک ناحیه ی مغناطیسی ساده ی نوع آلفا باشد. هم اکنون احتمال کمی برای شراره ی خورشیدی نوع C وجود دارد.

تصاویر لکه ی جدید 1841:

[حسین زارعی]

بعد از پست قبلی که در تاریخ 20 شهریور بود، لکه های شماره ی 1838 و 1839 و 1840 از بین رفته و به تدریج، تا امروز لکه های جدید با شماره ی 1843 ، 1844 ، 1845 ، 1846 و 1847 تشکیل شده اند.


( خورشید در تاریخ دیروز، 26 شهریور ماه )

البته در ناحیه ی لکه های خورشیدی شماره ی 1843 و 1846 ممکن است لکه های جدیدی نیز شکل گیرند.



همانطور که انتظار می رفت لکه ی خورشیدی 1846 امروز صبح یک شراره ی ضعیف خورشیدی نوع C را ایجاد کرده و پرتاب کرد.


( لکه ی شماره ی 1846 )

تصویر زیر توسط رصد خانه ی پویای خورشیدی، امروز و در ساعت حدود 8 صبح به وقت تهران از شراره ی خورشیدی ِ ایجاد شده در لکه ی 1846 گرفته است:

[حسین زارعی]

تصویر زیر جدید ترین تصویر از سطح خورشید در عصر امروز است.



فعالیت های خورشیدی هم اکنون کم بوده و همراه با تعدادی شراره ی خورشیدی متوسط نوع C در اطراف لکه ی خورشیدی 1850 ثبت شده اند. در بین این شراره ها بزرگ ترینِ آنها شراره ای از نوع C و با اندازه ی 3.8 در ساعت حدود 15:30 به وقت تهران به وقوع پیوست.

تمام لکه های خورشیدی ِ قابل مشاهده، که شامل لکه ی شماره 1846 نیز می شوند، فعلا پایدار باقی خواهند ماند.


داره برمیگرده!!



لکه ی پیر 1834 که جدیدا با نام 1850 شناخته می شود، از لبه ی شرقی خورشید به نمای روبروی زمین در حال آمدن است. این ناحیه ی فعال هم اکنون در حال ایجاد شراره های خورشیدی بسیار ضعیف نوع B و C است. در طی روز های بعدی، احتمال کمی برای ایجاد یک شراره ی نوع M در این ناحیه ی وسیع نیز وجود دارد.

[rezash]

دو روز پیاپی است که هنگام طلوع خورشید,یک لکه بزرگ بر سطح آن میبینم.

این لکه به قدری بزرگ است که با چشم غیر مسلح به راحتی قابل رویت است.

با اینکه آسمان دیروز (یکشنبه) و امروز نیمه ابری بود,لیکن هنگام طلوع خورشید,به راحتی خورشید سرخ رنگ قابل مشاهده بود.

امیدوارم روزهای آینده هم شرایط ؟آب و هوائی مناسب باشد و این لکه نیز قابل مشاهده بر سطح خورشید باشد.

این لکه خورشیدی به قدری بارز است که یاد گذر زهره در 25 خرداد سال گذشته افتادم.

آنموقع صبح, خورشید کم فروغ و بسیار سرخ رنگ است و با کمی احتیاط میتوان آنرا با چشم غیر مسلح مشاهده کرد.

دیروز خواستم پس از رسیدن به خانه آنرا دوباره رصد کنم که هوا ابری شد.ولی امروز موفق شدم با تلسکوپ, لکه را بررسی بیشتری کنم.

چند تصویری از این لکه ثبت کردم که البته کمی لکه ها ابر بیشتر شده بود(هنگام طلوع ابری در ان منطقه نبود)



خطی که بر روی خورشید میبینید مربوط به سیمهای برق فشار قوی است.




البته لکه ها,به دلیل حضور ابرها,خیلی بارز ثبت نشدند در حالیکه به راحتی با چشم غیر مسلح قابل رویت بودند.





تصویر بالا را مدتی پس از طلوع خورشید گرفتم.



البته به سایت های مربوط نیز مراجعه کردم که متوجه شکل گرفتن لکه 1944 در این محدوده شدم.

تصویر سوهو:




یادآور میشوم این روزها,خورشید در دیرترین زمان,طلوع خواهد کرد.حدود ساعت 7:15 صبح.

خیلیها فکر میکنند که شب یلدا,به دلیل اینکه بلندترین شب سال است,خورشید دیرتر طلوع میکند ولی اینگونه نیست و دیرترین زمان طلوع حدود دو هفته بعد از انقلاب زمستانی است که گمان کنم 16 دیماه باشد.

[mohsen4465]

دو روز پیاپی است که هنگام طلوع خورشید,یک لکه بزرگ بر سطح آن میبینم.

این لکه به قدری بزرگ است که با چشم غیر مسلح به راحتی قابل رویت است.

با اینکه آسمان دیروز (یکشنبه) و امروز نیمه ابری بود,لیکن هنگام طلوع خورشید,به راحتی خورشید سرخ رنگ قابل مشاهده بود.

امیدوارم روزهای آینده هم شرایط ؟آب و هوائی مناسب باشد و این لکه نیز قابل مشاهده بر سطح خورشید باشد.

این لکه خورشیدی به قدری بارز است که یاد گذر زهره در 25 خرداد سال گذشته افتادم.

آنموقع صبح, خورشید کم فروغ و بسیار سرخ رنگ است و با کمی احتیاط میتوان آنرا با چشم غیر مسلح مشاهده کرد.

دیروز خواستم پس از رسیدن به خانه آنرا دوباره رصد کنم که هوا ابری شد.ولی امروز موفق شدم با تلسکوپ, لکه را بررسی بیشتری کنم.

چند تصویری از این لکه ثبت کردم که البته کمی لکه ها ابر بیشتر شده بود(هنگام طلوع ابری در ان منطقه نبود)

خطی که بر روی خورشید میبینید مربوط به سیمهای برق فشار قوی است.


البته لکه ها,به دلیل حضور ابرها,خیلی بارز ثبت نشدند در حالیکه به راحتی با چشم غیر مسلح قابل رویت بودند.



تصویر بالا را مدتی پس از طلوع خورشید گرفتم.



البته به سایت های مربوط نیز مراجعه کردم که متوجه شکل گرفتن لکه 1944 در این محدوده شدم.

تصویر سوهو:

سلام آقای شعبانی
متأسفانه اینجا هوا دو روزه که ابریه و اصلاً هیچ راهی وجود نداشت که این لکه رو ببینم. امیدوارم زودتر صاف بشه. اما در مورد این لکه چیزی که ذهن منو مشغول کرده اینه که آیا این لکه می‌تونه برای زمین یه تهدید باشه؟ سایت Spaceweater احتمال بالایی رو برای ایجاد یه شراره خورشیدی طی فردا و پس فردا پیش بینی کرده. با وجود این لکه غول پیکر بنظر چنین شراره ای بایستی تبدیل به یک CME قوی بشه. نظر شما چیه؟ یعنی ممکنه این لکه غول پیکر یه طوفان ژئومغناطیس ایجاد کنه؟
میگم اگه احتمال داره که این اتفاق بیافته از الان بریم سه چهار کیلو فویل آلومینیوم بخریم!( )
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پست تکمیلی:
مثل اینکه این لکه‍ه 4 ژانویه یه شراره طولانی مدت از کلاس M4 بسمت زمین پرتاب کرده که احتمال میره همراه خودش یک CME داشته باشه. این CME اگه ایجاد شده باشه 7 ژانویه به زمین میرسه و احتمال داره یه طوفان از کلاس G1 ایجاد کنه. طوفان‌های ژئومغناطیسی تو 5 کلاس طبقه‌بندی میشن که این یکی خوشبختانه ضعیفترین نوعشه و مشکل خاصی ایجاد نمیکنه.

[rezash]

در سایت "اسکای اند تلسکوپ" به این پرتابه اشاره شده است.ولی خوشبختانه جهت آن به سمت زمین نبوده است.

من تا الان یک همچین لکه ای را بر سطح خورشید ندیده بودم.لکه ای که در هنگام طلوع خورشید ,حین رانندگی,و از پشت شیشه ناپاک به راحتی قابل تشخیص بود.

من را یاد گذر زهره انداخت.

دیروز که دیدمش در ابتدا فکر نمیکردم لکه خورشیدی باشه و گمون کردم لکه ابر باشه!و پس از اون هوا ابری شد.

امروز که این لکه را در همان نقطه دیدم , مطمئن شدم که لکه ای بر سطح خورشیده و با عجله رفتم منزل تا با تلسکوپ ببینمش.

از اغلب منابع خارجی,که امروز و پس از رصد بازدید کردم, صفحه اولشون به این لکه پرداخته شده است.

http://www.skyandtelescope.com/obser...238722851.html

[mohsen4465]

امروز هوا فوق العاده صاف بود و با چشم غیر مسلح تونستم خیلی راحت لکه غول پیکر ar1944 رو ببینم. خیلی جالبه بخصوص اینکه چنین رخدادی ممکنه تا 11 سال دیگه و حتی بیشتر رُخ نده. نه تنها خود لکه 1944 بلکه لکه‌ (یا شایدم لکه‌های) کنار اون هم بوضوح با چشم دیده میشد. در واقع دوتا لکه میدیدم که ar1944 کاملاً وسط قرص خورشید بود.

با وجود اینکه تا حدودی یادآور گذر زهره بود اما بوضوح کمرنگتر بودن اونو نسبت به قرص زهره در گذر قبلی احساس میکردم و حتی میشد متوجه کروی نبودن اون شد. متأسفانه بدلیل امتحان پایان ترم نتونستم با ابزار این لکه زیبا رو ببینم. امیدوارم فردا هوا ابری نباشه و فرصت کنم یه نگاهی بهش بندازم و یه عکس یادگاری بگیرم.

[rezash]

خوشحالم که این لکه را دیدی.خیلی جالب و بارزه.البته امروز در تهران آسمان به شدت ابری بود.

الان که تصاویر ماهواره ای سایتهای هواشناسی رو چک کردم,فردا صبح اغلب نقاط کشور بدون ابر خواهد بود.

فرصت مناسبی است که این لکه را مشاهده کنید.

برای اطلاع از موقعیت هوای شهر خود میتوانید به سایتهای هواشناسی خارجی و داخلی مراجعه کنید.

البته در نشانی زیر میتوانید تصاویر ماهواره ای و پیش بینی شده کل ایران را به صورت یکجا ببینید.

البته باید نشانگر موش را بروی ساعات شبانه روز گرفته و به پائین حرکت دهید:

http://www.havairan.com/clouds

[mohsen4465]

در بالای لکه 1944 لکه 1946 در حال بزرگتر شدنه. با ابعادی که پیدا کرده فکر کنم فردا صبح بشه با چشم سه لکه رو روی قرص خورشید تشخیص داد.

ضمناً پرتاب راکت آنتارس به ایستگاه بین المللی بدلیل طوفان تابشی اخیر (7 ژانویه) ناشی از جرقه اشعه x لکه 1944 لغو شد.