رصد در المپیاد

[arashgmn]

همونطوری که می دونید مهارتِ رصد، توی المپیاد نجوم نقش مهمی داره. برای همین این تاپیکو ایجاد کردم که

بدونیم برای رصد باید چی بخونیم و چه جوری مهارت رصدیمون رو افزایش بدیم.

توجه کنید که بخش زیادی از این مهارت به صورت تجربی و با رصد زیر آسمون تاریک یا با کار با تلسکوپ به دست میاد. بنابراین تجارب رصدی تون رو هم می تونید این جا قرار بدید. (البته فقط رصد های المپیادی رو... ! )

غیر المپیادی های مشتاق رصد هم می تونن بحث رو دنبال کنن. توصیه های المپیادی تنها در انتهای این مطلب مطرح میشه.

باقی مطلب همون چیزیه که ما همه با هر سطح سوادی از آسمون می فهمیم.

به قول سهراب سپهری : "... هر کجا هستم ، باشم ، آسمان مال من است !"

[mjaasgari]

در این پست صورت فلکی عقرب (یا کژدُم) رو معرفی می کنیم. این صورت فلکی از اواسط تابستان تا پاییز ، بعد از غروب خورشید در افق جنوبی در بهترین موقعیت رصدی قرار گرفته. شما هم می تونید با نگاه کردن به افق جنوبی بعد از غروب خورشید ، دنبال چنین شکلی توی آسمون بگردید :

راحت ترین راه برای پیدا کردن این صورت فلکی ، پیدا کردن پرنور ترین ستاره ی اون یعنی قلب العقربه (Antares) که ستاره ای سرخ فامه در افق جنوبی که حتی در شهرهای پرنور هم میشه به راحتی اون رو دید (البته نه به راحتی ستاره های مثلث تابستانی ). بعد از پیدا کردن قلب العقرب سعی کنید این سه ستاره ی پرنور سمت راستش رو پیدا کنید که تقریبا روی یه خط هستن (بیضی زرد رنگ).

شکل عقرب رو میشه به سادگی روی این خطوط بین ستاره ها برازش کرد :

امتیاز عکس: abc.net.au

اما به جز سه ستاره ی پرنور سمت راست ، ستاره های دم، در آسمون شهرهای پرنور به سختی دیده میشن. گرچه تکنیک چپ چپ نگاه کردن ممکنه توی دیدن ستاره ها کمک کنه ... . ستاره های دیگه ی این صورت فلکی که اسم خاص گرفتن در شکل زیر مشخص شدن. البته به جز اسم Acrab که میشه حدس زد از واژه ی عقرب گرفته شده، بقیه رو نمی دونم منشا نام گذاریشون چی بوده. (مثل Al Niyat و Girtab که اصلا داد میزنن که از اسامی عربی سرچشمه گرفتن... !)

توجه کنید که این اولین صورت فلکی دایره البروجی ایه که ما تا به این جا معرفیش کردیم. از طرفی این صورت فلکی در حوالی راه کهکشان قرار گرفته و از نظر اجرام عمقی خیلی غنیه. پس کلا با این صورت فلکی مخصوصا در رصد با تلسکوپ، زیاد کار خواهید داشت. در ضمن بعدا از این صورت فلکی می تونیم به عنوان راهنما برای پیدا کردن صورت های فلکی قوس، میزان ، جدی و حوا استفاده کنیم... پس زیر هر آسمونی هستید، سعی کنید این صورت فلکی رو پیدا کنید که خیلی صورت فلکی کلیدی ایه تو المپیاد...

سلام دوتا سوال
یکی اینکه تکنیک چپ چپ! نگاه کردن چیه؟
دو اینکه من بعضی جاها دیدم عقرب رو جوردیگه ای به هم وصل میکنن ستاره هاشو یعنی اینکه از قلب العقرب به سه تا ستاره جلویی وصل میکردن.چیکار کنیم؟کدوم درسته؟کدومو استفاده کنیم؟
ممنون

[علیرضا محمدی]

سلام دوتا سوال
یکی اینکه تکنیک چپ چپ! نگاه کردن چیه؟
دو اینکه من بعضی جاها دیدم عقرب رو جوردیگه ای به هم وصل میکنن ستاره هاشو یعنی اینکه از قلب العقرب به سه تا ستاره جلویی وصل میکردن.چیکار کنیم؟کدوم درسته؟کدومو استفاده کنیم؟
ممنون

سلام
در مورد سوال اول شما
این تکنیک به این صورت هست که وقتی تلسکوپ را به سمت جرمی هدف می روید به جای آن که دقیقا به مرکز آن جرم نگاه کنید ،به نقطه ای دیگر خیره شوید
در این صورت شما جرم مورد نظر را پر نورتر خواهید دید
بدون تلسکوپ هم به همین صورت است ،به جای آن که به محدوده مورد نظر نگاه کنید می توانید به چند درجه آن طرف تر نگاه کنید و می بینید که ستاره های بیش تری را میبینید

[علیرضا محمدی]

سلام دوتا سوال
یکی اینکه تکنیک چپ چپ! نگاه کردن چیه؟
دو اینکه من بعضی جاها دیدم عقرب رو جوردیگه ای به هم وصل میکنن ستاره هاشو یعنی اینکه از قلب العقرب به سه تا ستاره جلویی وصل میکردن.چیکار کنیم؟کدوم درسته؟کدومو استفاده کنیم؟
ممنون

سلام
در مورد سوال دوم
صور فلکی در اطلس های مختلف متفاوت است
برای مثال صورت فلکی دب اکبر در بعضی نقشه ها فقط به صورت ملاقه هست و در بعضی دیگر دقیق تر رسم شده است
در مورد صورت فلکی های دیگر نیز همین صورت است
در صورت فلکی عقرب گاهی سه ستاره سر عقرب هرکدام جداگانه به ستاره ی کناری قلب عقرب وصل می شود و گاهی ابتدا این سه ستاره به هم و سپس به ستاره بعدی متصل می شوند
به هر حال بسته به نقشه یا اطلس مورد استفاده متفاوت است

[arashgmn]

پس از مدت ها... صورتی جدید با کلی اسم! پگاسوس ، فرس اعظم یا اسب بالدار !

برای پیدا کردن این صورت فلکی چندین راه وجود داره اما من راهی رو میگم که توی پیدا کردن یه صورت فلکی دیگه هم کمک می کنه. به شکل زیر نگاه کنید. ذات الکرسی توش معلومه. ذات الکرسی دو تا ستاره ی کم نور داره که موازی با یکی از خط های M هستن. ( دایره ی زرد) اون دوتا رو به هم دیگه وصل کنید و به سمت جنوب امتداد بدین. به یه ستاره ی نسبتا پرنور بر می خورین. این ستاره خیلی ستاره ی خوبیه چون تو مرحله 1 هم یه بار سوال اومده...

بعد از پیدا کردن اون ستاره ، سعی کنید 3 تا ستاره ی پرنور دیگه پیدا کنید و یه مربع بسازید باهاش (از شکل مشخصه که این واقعا مربع نیست. اما به مربع مرسوم شده این یه تیکه از آسمون...). بعد از روی یکی از 4 ستاره ی مربع ، سعی کنید دو تا ستاره (عملا 3 تا) پیدا کنید که به صورت دو تا خط از مربع بیرون زدن (دایره های قرمز) . همین طور روی ستاره ی مجاور میشه یه جفت ستاره (دایره ی نارنجی) پیدا کردن که امتدادشون از یه ستاره ی پرنور دیگه می گذره. اگه این ها رو پیدا کردید ، به نظرم حالا می تونید خیلی راحت شکل یه اسبو تو این خط ها تصور کنید :

امتیاز عکس : lightforcenetwork.com

توجه کنید که اولا پاهای اسب تو صورت فلکی وجود ندارن و دوما این صورت فلکی در بیشتر مواقعی که دید میشه ، از ایران ، به صورت برعکس دیده میشه. یعنی بالای اسب به سمت افق و پایین اسب به سمت بالای افق و سرسوئه. علاوه بر این ها باید به پاهای جلویی اسب دقت کنید.

صورت فلکی ها کناری فرس رو در شکل زیر می تونید ببینید. الان می تونید بفهمید که این صورت فلکی کجاس. به مکان سر راست بنز دلو دقت کنید .... از روی ستاره ی سر اسب میشه راحت به بنز رسید. (الان یه جورایی استعاره از فِراری زدم! ) البته تو این عکس صورت فلکی هایی رو نمایش دادم که تا به حال شناختیم و یه سری صورت های فلکی دیگه رو قصد داریم از رو ی همین فرس بهشون برسیم. پس به عنوان یه صورت فلکی راهنمای خوب ، فرس رو بشناسید... (اگه دقت کنید تقریبا تو نصف عکس ، هیچ صورت فلکیه ای نمی شناسیم. این صورت ها اهداف بعدی ما هستن ...! )

مکان نسبی بنز دلو نسبت به سر فرس

ستاره های نسبتا معروفی داره این فرس. اسم ستاره ی 1 ، الفرتز (Alpheratz)، ستاره ی 2، مَرکَب (Markab) و ستاره 3 انیف (Enif) هستش. البته الفای پگاسوس ، مرکبه...

--------------------------
پ.ن 1 : معمولا تو مشخص کردن مربع فرس ، مشکل پیش میاد. سعی کنید ابعاد نسبی و زوایای این 4 ضلعی رو خوب به خاطر بسپارید. توجه کنید که اون ستاره ای که رو بال ساب قرار می گیره ، از بقیه ی ستاره ها کمی دور تره ...

پ.ن 2 : معمولا تو مشخص کردن پاهای جلویی فرس هم مشکل پیش میاد. برای پیدا کردن دست بالا ، بعد از اون دوشاخه(!) ای که از مربع بیرون زده ، دنبال ستاره ای بگردید که اگه ستاره ی بالاب دوشاخه رو (ستاره ی 1) به اون وصل کنیم ، خط حاصل حدودا موازی با گردن فرس میشه.

پ.ن 3 : خط گردن اسب ، یه شکستگی تو اون دایره ی نارنجی داره. این به پیدا کردنش کمک می کنه. برای پیدا کردن سر اسب ، دنبال اون دو ستاره باشید...

پ.ن 4: نمی دونم چرا به این صورت فرس اعظم میگن. یه صورت فلکی هست یه اسم قطه الفرس که یه اسب کوچکه اما نمی دونم حالا این همون فرس اصغره یا نه ... !

[Immortal star]

سلام 
ېه سوال رصد داشتم
١ـکهکشان راه شېرى از چه صورت فلکى ها عبور نى کند؟

[Amirali]

سلام
ېه سوال رصد داشتم
١ـکهکشان راه شېرى از چه صورت فلکى ها عبور نى کند؟

سلام
از اینا
البته چندتا صورت فلکی جنوبی دیگه هم هست که ما نمیبینیمشون

[arashgmn]

خوب. صورت فلکی بعدی ، خیلی معروفه ، خیـــلی! همین موقع ها بعد از غروب می تونید طرف غرب پیداش کنید. اسمشم هست آندرومدا ، زن زنجیر شده یا اِمراة المسلسله.

آندرومدا رو از روی فرس شناسایی می کنیم ؛ به ستاره ی آلفرتز دو تا شاخه وصل شده که بهشون میگیم آندرومدا. به شکل زیر نگاه کنید (البته امیدوارم صورت های قبلی یادتون مونده باشه!) :

شکلش هم خیلی شبیهشه. اگه شک دارید ، اینجا رو ببینید:

امتیاز تصویر : quizlet.com

خوب حالا که شباهت های بی پایان این دوشاخه و این زن به زنجیر شده رو فهمیدید(!) ، بهتره از ستاره هاش بگم. ستاره ی آلفرتز رو نگاه کنید ! این ستاره به نظر میاد که بین آندرومدا و فرس مشترکه. تو پست مربوط به فرس هم بهش اشاره کردم. اما حقیقت اینه که این ستاره مطابق قرارداد متعلق به آندرومداس. تازه آلفاش هم هست! این سوال مرحله 1 هم بوده ها... !

ستاره ی 2 و 3 و 4 به ترتیب روشناییشون ، بتا و گاما و دلتا هستن. بنابراین این صورت فلکی سامانه ی بایر رو کاملا رعایت کرده. اما این صورت فلکی خیلی قدیمی هم هست. در صورکواکب صوفی هم آمده عکسش (گفتم خیلی معروفه) :

امتیاز عکس: aps.org

اما همونطوری که گفته ، نزدیک ستاره ی 14 شکل بالا "سحابی" قرار داره. همون کهکشان آندرومدا که خیلی ها اصلا اون کهکشان میشناسن فقط . توی تصویر اول ، ستاره ی 2 رو به ستاره ی متناظر تو شاخه ی پایین تر آندرومدا وصل کنید و همون قدر ادامه بدبد. به کهکشان آندرومدا می رسید که تو آسمون نسبتا تاریک هم با چشم میشه اونو دید. (این ستاره ی 2 و '2 خیلی ستاره های استراتژیکی هستن! باهاشون کهکشان مثلث رو هم میشه پیدا کرد. به یاد داشته باشیدشون ...)

خلاصه این که آندرومدا کلا خیلی صورت فلکی باحال و راحتیه. برید حالش رو ببرید...

[arashgmn]

اگه یادتون باشه ، من مکان فرس رو با استفاده از ستاره های ذات الکرسی گفتم. این ستاره ها شما رو صاف می سونن به الفترز. که میشه آلفای آندرومدا. پس آندرومدا رو هم میشه با ذات الکرسی پیدا کرد... !

از طرفی گاهی پیش میاد که آدم شک می کنه دو تا شاخه ی آندرومدا کدوم وری خم می شدن. اینجا هم ذات الکرسی کمک می کنه. خمیدگی شاخه های آندرومدا و ذات الکرسی به یه سمت هستن. پس اگه آندرومدا رو گم کردین به ذات الکرسی نگاه کنید...

در ضمن اگه کل آندرومدا و فرس رو نگاه کنید ، متوجه میشید که مثل یه اسب می مونه که داره می دوه... البته اسبه تو نیمکره شمالی برعکسه (که افسانه ها میگن اصلا از قصد برعکس گذاشته شده !!!)

[arashgmn]

قطعه الفرس

صورت فلکی اسب کوچک یا قطعه الفرس یه صورت فلکی ذوزنقه شکل کوچیک، کنار دهن فرس اعظمه :

این صورت فلکی ستاره هاش همه کم نور تر از قدر 4 هستن. بنابراین فقط تو آسمون تاریک دیده میشه. نکته ی خیلی خاصی هم نداره. اما یه چیز عجیبی که داره اینه که گویا بطلمیوس این صورت فلکی رو 2 قرن قبل از میلاد نام گذاری کرده اما توی متون بعد از اون اصلا اسمش نیومده. پس احتمالا نباید این صورت فلکی رو مدرن به حساب بیاریم .(منبع : ویکیپدیا) قیافش هم این شکلیه :

امتیاز عکس:mail.colonial.net

در ضمن توی این صورت فلکی سامانه ی بایر رعایت نشده !


مثلث:

صورت فلکی مثلث هم یه جورایی پیدا کردنش سخته و هم آسون. آسون از این لحاظ که شکلش خیلی راحته : مثلث ! اما سختیش اینه که تو این آسمون خدا کلی مثلث میشه رسم کرد!! برای همین کم کم آدرس میدم ...

آندرومدا رو نگاه کنید. یک طرف شاخه های آندرومدا که می خورد به ذات الکرسی. طرف دیگه اش می خوره به مثلث. تو شکل زیر، از بین ستاره های سمت فلش سبز رنگ ، به نظر شما کدوم مناسب تره برای رسم یه مثلث (راهنمایی هم داره این شکله )؟!

یه حس غریزی میگه که اونایی که پرنورترن ! ما هم می گیم: باشه! پس این شد مثلث :

کهکشان مثلث رو هم (و همچنین خود مثلث رو) میشه از طریق همون دو ستاره ی استراتژیک آندرومدا پیدا کرد. اگه دوبرابر فاصله ی بین دو ستاره ی آندورمدا رو به سمت مثلث برید ، به کهکشان مثلث می رسید.

توی صورت فلکی مثلث هم بایر رعایت نشده. ستاره ی آلفا، به اسم Mothallah کم نورتر از ستاره ی بتا است.

[arashgmn]

خوب تا این‌جای کار یه تعدادی صورت فلکی معرفی شدن. قصد داریم که بقیه رو هم معرفی کنیم. فهرست صورت فلکی‌های معرفی شده رو می‌بینید.

1-دب اکبر - Ursa Major

2-دب اصغر - Ursa Minor

3-عوا - Boötes

4-دجاجه - Cygnus

5-عقاب - Aquila

6- شلیاق - Lyra

7- ذات الکرسی - Cassiopeia

8-قیفاووس - Cepheus

9-اژدها - Draco (بخش اول ، بخش دوم)

10-اکلیل شمالی - Corona Borealis

11-هرکول - Hercules

12 و 13 و 14- روباهک - Vulpecula | دلفین - Delphinus | تیر - Sagitta

15-عقرب - Scorpius

16-قوس - Sagittarius

17-حوا - Ophiuchus

18-مار - Serpens

19-جدی - Capricornus

20-دلو - Aquarius

21-فرس اعظم - Pegasus

22-آندورمدا - Andromeda

23 و 24- قطعه الفرس - Equuleus | مثلث - Triangulum


خب فکر می‌کنم حدود نیمی از صورت‌های فلکی رو گفتیم. می‌مونه بقیه اش...