صور فلكي و افسانه ها

[sara sadeghian]

در اين تايپيك با كمك شما دوستان علاقمند به نجوم كهن به جمع آوري مرجعي كامل از داستان هاي اسطوره اي مربوط به صور فلكي مي پردازيم. همانطور كه ميدانيد معمولا صور فلكي در اقوام مختلف سرگذشت خاصي برايشان تعريف شده ، تا آنجا كه بتوانيم در اين تايپيك آنها را جمع آوري ميكنيم. به اميد كمك هاي شما در گرد آوري آن..
بي نقطه...

[smhm]

من در متن بالا هم گفتم که تمدن یونان این افسانه ها و نامها را گردآوری کرده,احتمالا پر و بال داده و از همه مهم تر مدون کرده است.

از انجا که در تاریخ,مهمترین مدارک و اسناد به جای مانده همین آثار یونان باستان بوده,مرجع فعلی همین است.

من متوجه منظور شما هستم اما مسئله این است که آیا می توان یک چیز را به گرداورنده آن نسبت داد؟
در تاریخ افراد زیادی بودند که برخی مطالب یا برخی اشیاء را جمع آوری یا گرداوری کرده اند اما هیچگاه این مطالب به این اشخاص نسبت داده نمی شود بلکه به صاحبان واقعی آن نسبت داده می شود.
بعنوان مثال در تاریخ شخصی هست بنام «ابن ندیم» او فهرستی از عناوین کتابهای دانشمندان زمان خود را گرداوری کرد که به فهرست ابن ندیم مشهور است. هرچند کار او بسیار ارزشمند است اما هیچگاه کتابهایی که توسط او فهرست شده بنام او نسبت داده نمی شود بلکه هر کتابی متعلق به صاحب واقعی و نویسنده آن است. (این یک مطلب کاملا واضحی است و نیاز به توضیح ندارد)
کار یونانیان هم شبیه همین کار بوده است. اما متأسفانه صورت های فلکی به یونانیان نسبت داده می شود در حالیکه آنان فقط گرداورنده بودند نه بیشتر.
حتی به نظر من در گردآوری هم دقت لازم به خرج ندادند و بجای اینکه اصل مطلب را نقل کنند متأسفانه از خودشون مطالبی ساختگی وارد کردند و رسم امانت داری را بجا نیاوردند. نتیجه اش این شده که بعد از هزاران سال هنوز منشأ صورت های فلکی و مفاهیم و رموز آن ها در هاله ای از ابهام قرار دارد...

ضمنا مرجع نامگذاری های عربی ستارگان نیز عمدتا مربوط به کتاب صورالکواکب صوفی است و مرجع فعلی هم همین است. یونانیان نیز توسط این کتاب با نام ستارگان آشنا شدند. و اینکه حتی یونانیان هم از همین نام ها استفاده کرده اند نشان می دهد که هیچ سندی از نامگذاریهای یونان باستان موجود نیست و تنها سند به جای مانده از این نامها همین کتاب صوفی است.

[mohsen4465]

دوباره قسمتی از متن قبل را میگذارم.

-----------------------------------------------------

تمدنهای مختلف,به تناسب فرهنگشان, اسامی متفاوتی به اجرام و صورتهای فلکی گذاشته اند.

اینکه کدام تمدنها در این مورد پیشرو بوده اند مشخص نیست ولی,در مدارک و شواهد یافت شده از اغلب تمدنهای قدیمی همچون بابل مصر چین و یونان و... نشاندهنده پرداختن این تمدنها به داستان سرائی و نامگذاریهای عجیب و غریب یافت شده است.

البته نامگذاریها به طرز تفکر این تمدنها و فرهنگشان بر میگردد.ولی در اکثریت آنها صورت فلکی عقرب به همبن نام شناخته میشده است.

اینکه عقاب یا شیر در آن فرهنگ نماد چه صفت یا داستانی بوده است در تمدنهای مختلف متفاوت است.

با اینحال آنچه امروزه ما از نامگذاری و داستهای اسطوره ای صورتهای فلکی میدانیم از تمدن یونان است که اول بار به صورت مدون به آن پرداخته است و پس از آن عربها و مسلمانان نیز تاثیر گذار بوده اند و این را میتوان از نامگذاری برخی اجرام آسمانی به زبان عربی متوجه شد.

این اسامی در زبان لاتین نیز به همان نام عربی تلفظ شده اند.

به هرحال فکر میکنم اشاره تمدنهای گذشته به موجودات عجیب و غریب و یا نیمه انسان و نیمه حیوان به داستانهای مشهور آن دوران و قهرمانان اصلی این داستانها بر میگردد.

--------------------------------------------------------

من در متن بالا هم گفتم که تمدن یونان این افسانه ها و نامها را گردآوری کرده,احتمالا پر و بال داده و از همه مهم تر مدون کرده است.

از انجا که در تاریخ,مهمترین مدارک و اسناد به جای مانده همین آثار یونان باستان بوده,مرجع فعلی همین است.

صد البته که شواهد برخی از این نامگذاریها را میتوان در تمدنهای قدیمی تری چون ایران مصر و هند و چین و... یافت.ولی آنچه که به صورت کلی مورد تایید و اشاره مورخان است همین منابع یونانی بوده است.

و البته در جواب آقا محسن هم بگویم که:

شاید برخی از نامها از تمدن عرب قدیم مانده باشد ولی,پس از شکوفائی دوران اسلامی و در حالیکه اروپا در قرون وسطی به سر میبرد افرادی همچون صوفی و دانشمندان عرب به ترجمه منابع یونانی قدیم پرداختند و تحقیقاتی به آن اضافه کردند و برخی موارد را نیز تصحیح کردند.

در اینجا بود که نامهای عربی بیشتر رواج یافت و سالها بعد در اروپا ترویج پیدا کرد.

حتی من این را هم شنیده ام که افراد مشهوری چون کوپرنیک از منابع این دوران الهام گرفتند و مثلا" نظریه خورشید مرکزی را ارائه کرده است و برخی آنها را به تقلب متهم میکنند.(البته شنیده ام.تایید یا تکذیب نمیکنم)

من متوجه منظور شما هستم اما مسئله این است که آیا می توان یک چیز را به گرداورنده آن نسبت داد؟
در تاریخ افراد زیادی بودند که برخی مطالب یا برخی اشیاء را جمع آوری یا گرداوری کرده اند اما هیچگاه این مطالب به این اشخاص نسبت داده نمی شود بلکه به صاحبان واقعی آن نسبت داده می شود.
بعنوان مثال در تاریخ شخصی هست بنام «ابن ندیم» او فهرستی از عناوین کتابهای دانشمندان زمان خود را گرداوری کرد که به فهرست ابن ندیم مشهور است. هرچند کار او بسیار ارزشمند است اما هیچگاه کتابهایی که توسط او فهرست شده بنام او نسبت داده نمی شود بلکه هر کتابی متعلق به صاحب واقعی و نویسنده آن است. (این یک مطلب کاملا واضحی است و نیاز به توضیح ندارد)
کار یونانیان هم شبیه همین کار بوده است. اما متأسفانه صورت های فلکی به یونانیان نسبت داده می شود در حالیکه آنان فقط گرداورنده بودند نه بیشتر.
حتی به نظر من در گردآوری هم دقت لازم به خرج ندادند و بجای اینکه اصل مطلب را نقل کنند متأسفانه از خودشون مطالبی ساختگی وارد کردند و رسم امانت داری را بجا نیاوردند. نتیجه اش این شده که بعد از هزاران سال هنوز منشأ صورت های فلکی و مفاهیم و رموز آن ها در هاله ای از ابهام قرار دارد...

ضمنا مرجع نامگذاری های عربی ستارگان نیز عمدتا مربوط به کتاب صورالکواکب صوفی است و مرجع فعلی هم همین است. یونانیان نیز توسط این کتاب با نام ستارگان آشنا شدند. و اینکه حتی یونانیان هم از همین نام ها استفاده کرده اند نشان می دهد که هیچ سندی از نامگذاریهای یونان باستان موجود نیست و تنها سند به جای مانده از این نامها همین کتاب صوفی است.

قدیمیترین کاتالوگ ستارگان کشف شده مربوط به تمدن بابل هست. این کاتالوگ با خط میخی نوشته شده و توسط بابلیان ساکن بین‌النهرین در دوره کاسیان (1531 الی 1155 پیش از میلاد) نوشته شده. این نوع خط هم از قدیمیترین خطوط کشف شده است و توسط سومریان اختراع شده. این کاتالوگ بر روی کتیبه‌های گلی نوشته شده و شامل نام 36 ستاره هست. اکثر منابع منشاء این صورفلکی رو سومری میدونن اما منشاء عیلامی هم برای اونها مطرح شده:

1. MUL.MUL "The Star Cluster" or "Star of Stars" (خوشه پروین)
2. GU₄.AN.NA "The Steer of Heaven" (ثور)
3. SIPA.ZI.AN.NA "The Loyal Shepherd of Heaven" (جبار)
4. ŠU.GI "The Old One" (برساووش)
5. ZUBI "The Scimitar" (ارابه‌ران)
6. MAŠ.TAB.BA.GAL.GAL "The Great Twins" (جوزا)
7. AL.LUL "The Crayfish" (سرطان)
8. UR.GU.LA "The Lion" (اسد)
9. AB.SIN "The Seed-Furrow" (سنبله)
10. ZIB.BA.AN.NA/zi-ba-ni-tum "The Scales" (میزان)
11. GIR.TAB "The Scorpion" (عقرب)
12. PA.BIL.SAG (قوس)
13. SUḪUR.MAŠ.KU₆ "The Goat-Fish" (جدی)
14. GU.LA "The Great One" (دلو)
15. KUN.MEŠ "The tails" (حوت)
16. SIM.MAḪ "The Great Swallow" (جنوب غربی حوت و اپسیلون اسب بالدار)
17. A.NU.NI.TUM/A-nu-ni-tum (آندرومدا)
18. LU.ḪUŊ.GA "The Agrarian Worker" (حمل)

در یونان هم کاتولوگ‌های ستاره‌ای دیگری مثل کاتالوگ‌ اودوکسوس، کاتالوگ تیموکاریس و اریستیلوس، کاتالوگ ابرخس و کاتالوگ بطلمیوس و ... نوشته شدن. که از این بین ابرخس حتی به تغییر بعد ستارگان در طول زمان اشاره کرد. کاتالوگ منتشر شده توسط بطلمیوس شامل 1022 ستاره بود که عمدتاً از کاتالوگ ابرخس اقتباس شده بود. این کاتالوگ بمدت 8 قرن بعنوان کاتالوگ استاندارد ستارگان بین اعراب و جهان غرب استفاده شد. عبدالرحمن صوفی این کاتالوگ رو در 964 پس از میلاد بروز کرد تا اینکه نهایتاً این کاتالوگ توسط کاتالوگ چندهزار ستاره‌ای تیکو براهه در 1598 جایگزین شد.

منبع: ویکی پدیا
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

اونجور که تو ویکی پدیا در مورد منشاء نام ستارگان نوشته بود این نام‌ها مدت‌ها پس از انتشار کاتالوگ بطلمیوس و با ترجمه‌های پی در پی یونانی به عربی و بعد به لاتین ایجاد شده. بطلمیوس در کتابش بجای نام ستارگان از توصیفاتی کوتاه و آدرس مانند استفاده کرده بود (مثلاً شانه راست شکارچی) که بعد از ترجمه اون به عربی، اعراب این توصیفات رو بعنوان نام ستارگان قبول کردن و مورد استفاده قرار دادن و پس از ترجمه مجدد آثار این منجمان عرب به لاتین این نام ها وارد زبان لاتین شدن و از اونجایی که مترجمین اروپایی آشنایی کمی با زبان عربی داشتن در تلفظ اونها اشتباهات زیادی کردن تا اینکه نهایتاً نام امروزی ستارگان متداول شد.

اونطور که در ویکی پدیا هم گفته شده قضیه این نام گذاری ها خیلی پیچیده تره و نمیشه دقیقاً منشاء اونها رو مشخص کرد.


ولی در کل اولین سند مکتوب توسط اولین خط بشر (خط سومری) صور فلکی رو تا به امروز به سومریان منصوب کرده.

[رضا طامهری]

در داستانهای عاشقانه غرب، ستاره وگا یا همان نسر واقع جزوی از صورت فلکی شلیاق یا چنگ رومی است که این ساز را به نوازنده مشهور یونان باستان، ارفئوس نسبت میدهند، وی به قدری زیبا این ساز را می نواخته است که هنگام نواختن خدایان و حتی موجودات و جمادات هم متاثر و از خود به خود میشدند به همین علت برخی اوقات به ستاره ی وگا، ستاره ی چنگ هم گفته میشود

اما شاید زیباترین و عاشقانه ترین داستان در مورد این ستاره از آسیا بیاید. در ژاپن ستاره ی وگا، تاناباتا (یا اوریهیمه) خوانده میشود که شاهزاده ای از اسمان هاست. او عاشق یک مرد زمینی به نام کِنگیو (یا هیکوبوشی) میشود که نماد این مرد زمینی در آسمان از دیدگاه ژاپنی ها ستاره ی نسر تایر یا التایر است که در فاصله ی کمی از ستارهی وگا قرار دارد. اما هنگامی که پدر شاهزاده ی آسمانی متوجه رابطه ی عاشقانه دخترش با یک مرد زمینی میشود، او را از دیدن کنگیو منع میکند.
از دیدگاه نجومی ستارگان وگا و نسر تایر در آسمان در میان رد کهکشان راه شیری قرار دارند که از دیگاه ناظر مانند رودخانه ای سفید رنگ در آسمان گسترده شده به نحوی که میتوان ستارهی وگا را یک طرف این رودخانه و ستاره ی نسر تایر را در طرف دیگر این رودخانه متصور شد.

بخاطر خشم پدر تاناباتا، این دو عاشق مجبور به جدایی از هم شدند و در میان آنها رودی در آسمان جاری است که مانع از رسیدن این دو معشوق به هم میشود. اما هر سال تنها یک شب که خدایان با آنها مهربان میشوند آنها میتوانند یکدیگر را ملاقات کنند. شب هفتم از ماه هفتم(جولای) پرندگان آسمان پلی از بدنهایشان روی رودخانه پدید می آورند که راهی است برای دیدار این دو معشوق. اما گاهی به دلایلی کنگیو نمیتواند از روی پل رد شود و در این حالت اشکهای تاناباتا به صورت قطرات باران روی ژاپن سرازیر میشود.

بسیاری از ژاپنی ها در جولای برای تناناباتا جشن میگیرد و برخی اوقات این جشن را در اگوست نیز برگزار مبکنند. آنها معتقدند بارانهایی که در ماه اگوست سرازیر میشود اشکها تاناباتا است. برخی حتی بارش شهابی برساوش را نیز حاصل از اشکهای شاهزاده ی آسمانی میداند.

منبع: earthsky.org

[milad77]

سلام دوستان...بعد از مدت ها به آوا برگشتم
متوجه شدم این تاپیک موضوعات بسیار جالبی مطرح شده...گفتم مطالبی هم از کتاب "صورت های فلکی" براتون بنویسم.
صورت فلکی دجاجه این شب ها بسیار زیباست...

متن کتاب: دجاجه صورت فلکی روشن و وسیع است که یاد آور نام سنتی خود یعنی "قو" بوده و هم اسم غیر رسمی اش، "صلیب شمالی" را دارد.

از دوستان اگه کسی هست...میتونه توضیح بده که چرا این صورت فلکی هماهنند صلیب جنوبی...به نام صلیب شمالی (معروف) نشد ؟
موفق باشید )

[milad77]

این روزها صورت فلکی عقرب در آسمان جنوبی با دو دوجین ستاره زیبایی خودشو به رخ میکشه...

داستان جالبی در متن کتاب صورت های فلکی:
"این صورت فلکی چهره عقربی را تصویر میکند که با نیش خود، جبار،صورت فلکی مشهور زمستان را کشته است! این دو صورت فلکی در دو سمت آسمان قرار گرفته اند، بنابراین زمانی که عقرب طلوع میکند،جبار غروب مینماید!"

[milad77]

در بحث پیرامون صورت فلکی دجاجه و اسطوره های آن .....

ابتدا در باره زئوس:در اساطیر یونان، پادشاه خدایان و فرمانروای تمام زیارتگاه‌های واقع در کوه المپ است. او کوچکترین فرزند "کرونوس" و "رئا" از نژاد تیتان‌ها، بود.

گفته می‌شود که زئوس خود را به صورت یک "قو" در اورد تا به یکی از خدایان مونث نزدیک شود و این قو را به آسمان فرستاد. (!)

اگه کسی در این مورد اطلاعاتی داره....میشه بگید این "خدای مونث" کی میتونه باشه؟؟؟!
و درباره "تیتان ها" ؟؟؟!

[mohilash8]

سلام من یه دونه افسانه شیر کوچک پیدا کردم افسانه اش اینه:
نام لاتین این صورت فلکی Leo است. دوهزارسال‌پیش صورت فلکی ماه مرداد بوده است. این صورت فلکی در فصل بهار در نیمکره شمالی ودر پاییز در نیمکره جنوبی قابل مشاهده‌است. نقش آسمانی شیر (به عربی: اسد) جزو صور معدودی است که به نام خود شباهت زیادی دارند.
«اسد» در زمان مصر باستان هم از تقدس ویژه‌ای برخوردار بوده‌است. این تقدس به طغیان سالانهٔ نیل و قرار گرفتن خورشید در صورت فلکی اسد مربوط می‌شده، چه این طغیان برای باروری زمین اهمیت حیاتی داشته‌است.اسطورهٔ این صورت فلکی زیبا و درخشان به هرکول- قهرمان افسانه‌ای یونان- مرتبط می‌شود. هرکول در ماموریت اول خود موظف بود شیری را که در روستای نِمیا (nemea) موجب آزار و اذیت اهالی شده بود و به شیر نِمیا هم معروف بود، از بین ببرد.در عین حال کاری که هرکول انجام داد به وسیله «گیل گمش» خدای خورشید انجام گرفته بود، برخی می‌گویند که ارتباط این صور فلکی با خدای خورشید حاصل انطباق این صورت فلکی درمنطقه البروج بابلی با انقلاب تابستانی است. صورت فلکی اسد در تاریخ مصر، جایگاه طلوع خورشید پس از آفرینش آن (در نزدیکی ذنب الاسد) می‌باشد و از این رو به آن خانه خورشید نیز می‌گویند.

[mohilash8]

تاریخچه

پژوهش های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که نگاره های نقاشی شده بر روی دیوارهای غار لاسکو در جنوب فرانسه دربرگیرنده نشانه‌های نجومی است. گمان می‌شود خوشه ستاره ای پروین در کنار خوشه قلائص صورت فلکی گاو بر روی این نگاره‌ها نمایش داده شده‌است. شاید انسان‌های روزگار پارینه سنگی(۳۰٬۰۰۰ تا ۲۶٬۰۰۰ سال پیش از میلاد) نخستین کسانی بودند که چهار جهت اصلی را شناسایی کردند. در اواخر دوره پارینه سنگی (۲۰٬۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ سال پیش از میلاد) در فرانسه هنر ساخت ابزارهای سنگی به اوج خود رسید و در آن هنگام اندیشه نخستین صورت‌های‌فلکی پایه گذاری شد. این را در یادگارهای بجای مانده ی نقش‌های درون غارهای این روزگار می‌توان یافت. در دره میرملاس و همیان در شمال کوهدشت لرستان نیز پناهگاه‌هایی از این روزگار وجود دارند. در این پناهگاه‌ها نقش‌های رنگ‌دار زیادی است. حدود ۱۶٬۰۰۰ تا ۸٬۰۰۰ سال پیش از میلاد، کم‌کم اسامی گروه‌های ستاره‌ای (صورت‌فلکی) به سه دستهٔ نمادین تغییر کرد. دنیای پایینی، میانی و بالایی. حدود ۱۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد، دوره ی یخبندان در اروپا به پایان رسید. با گرم شدن زمین، علفزارها و دشت‌های اروپا جای خود را به جنگل‌ها دادند و دوران نویسندگی آغاز شد. در این دوره، انسان‌ها به جای شکار و گردآوری خوراک به کشاورزی و تولید خوراک می‌پرداختند. از این رو نیاز آن‌ها به چگونگی آب و هوا، و دانستن فصل‌ها بیشتر شد. بدینسان به گذر سالانه خورشید در آسمان توجه بیشتری کردند. می‌توان گفت حدود ۵٬۶۰۰ سال پیش از میلاد، چهار صورت فلکی در آسمان شکل گرفته بودند: دو پیکر، سنبله، قوس و ماهی. آن‌ها نمایانگر نقاط اعتدال‌ها و انقلاب‌های آن زمان بودند و پایه ی صورت فلکی‌های منطقةالبروجی امروزی شد.
از سویی به نظر می رسد نخستین صورت فلکی خرس بزرگ بوده که به دست سومریان به انگیزه تشخص آن و تعیین جهت شمال معین شده است و پس از آن صورتهای فلکی دائرةالبروج و آنگاه به دست مصریان، بابلیان و اعراب شمار آنها به ۴۸ صورت فلکی رسیده است. در سال ۱۹۳۰ میلادی برای تمام آسمان ۸۸ صورت فلکی بصورت فرامرزی شناسایی و به پذیرش رسید.

[mohilash8]

سنبله
سنبله تنها چهره زنانه در منطقه البروج بوده و یکی از قدیمیترین و مشخصترین صورتهای فلکی آسمان است . ضمن اینکه نام تعدادی از خدایان اساطیری مونث از جمله ایشتر، ایزیس (رب النوع مصری)، دمتر(رب النوع مادر زمین)، آتنا (دختر زئوس و متیس)، آرتمیس (خواهر آپولون) را در خود دارد.سنبله یک صورت فلکی عظیم و دومین صورت فلکی در آسمان از لحاظ بزرگی است. خورشید در عبور سالانه خود در دایرة البروج، بیشترین زمان را در این صورت می گذراند. تنها ستاره درخشان سنبله ، سماک اعزل است که به طور مشخص و مجزا می توان آن را تشخیص داد. آلفای سنبله به نام سماک اعزل در لاتین به معنای"خوشه گندم" آمده که در دست دوشیزه است و قدر آن 1 و فاصله‌اش از ما 220 سال نوری است. در داخل این صورت فلکی خوشه کهکشانی سنبله قرار دارد که خوشه وسطی آن ابر خوشه سنبله است. خوشه سنبله شاید شامل 3000 کهکشان در فاصله 50 میلیون سال نوری تا زمین است. درخشان ترین آن‌ها m49 به صورت کهکشان بیضوی با قدر 8 و m104 یک کهکشان مارپیچ با قدر 8 است.

[آسمون]

سلام mohilash8 گرامی
ممنون از مطالب جالبی که قرار می دهید.
آیا از منبع خاصی مطرح می کنین؟یعنی کتاب خاصی هست که شامل این مطالب میشه؟