* اصطلاحات و تعاریف نجومی *

[Mostafa]

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام حضور کلیه کاربران گرامی

در این تاپیک قصد داریم تا با همکاری همه اعضا لیست اصطلاحات نجومی را به ترتیب الفبا شرح و توضیح دهیم .

برای مشاهده فهرست اصطلاحات به تاپیک فهرست دانشنامه نجومی آنلاین مراجعه فرمایید

لطفآ در صورت تمایل به همکاری موارد زیر را در نظر بگیرید :

خواهش ما از همه عزیزان است که در صورت تمایل به همکاری در این طرح ، حتمآ موارد زیر را در نظر بگیرند :

1- حتمآ سعی کنید شرح مطالب را به ترتیب الفبا انجام دهید . اگر مطلبی بدون توجه به ترتیب الفبا درج گردد ، توسط مدیر تالار حذف می گردد .

2- لطفآ سعی کنید مطالب را حتی الامکان کامل و به همراه شکل ارائه فرمایید . ترجیحآ از کپی - پیست مطالب پرهیز کنید . در صورت استفاده از مطالب سایت های دیگر ، منبع فراموش نشود !

3- اگر چند نفر همزمان 1 موضوع را توضیح بدهند ، همه مطالب به اولین پست ارسالی منتقل خواهند شد و کل مطالب پیرامون یک موضوع تجمیع می گردند .

4- لطفآ در هر پست فقط یک اصطلاح را شرح دهید .

به امید تکمیل دانشنامه نجومی آنلاین با همکاری اعضا خوب آوااستار
.................................................. .................................................. .................................................. .................................................. ....................

قابل توجه اعضا گرامی فروم آوا استار

از این پس(فروردین 1391) فعالیت تاپیک اصطلاحات و تعاریف نجومی متوقف خواهد شد و به جای آن، طرح بزرگتر ویکی نجوم اجرا خواهد شد. مطالب این تاپیک به تدریج به ویکی نجوم منتقل خواهند شد. امیدواریم ویکی نجوم تبدیل به بزرگترین دانشنامه فارسی نجوم در اینترنت شود.

برای اطلاعات بیشتر به این تاپیک مراجعه کنید:

ویکی نجوم - دانشنامه آزاد

با تشکر از همکاری شما

[mahdad_haghighi]

دایرة البروج

(Ecliptic)

مسیر ظاهری سالانه خورشید در میان ستارگان زمینه ی آسمان ، دایرة البروج نام دارد .

با گردش زمین در مدار خود؛ به نظر میرسد خورشید در میان ستاره ها حرکت میکند. این حرکت متفاوت با حرکت روزانه شرق به غرب خورشید؛ جابجایی سالانه است که هر شبانه روز حدود یک درجه پیش میرود . ما نمیتوانیم به سادگی حرکت خورشید را ببینیم زیرا نور شدید خورشید ؛ ستاره ها را پنهان میکند . اگر آسمان روز روشن نبود ؛ میتوانستیم خورشید را در کنار ستاره های دیگر صورت های فلکی منطقة البروج ببینیم که هر ماه مکانش بین آنها تغییر میکرد . خورشید هر ماه تقریبا در یکی از این صورتهای فلکی یا برج ها قرار دارد .

امتیاز تصویر : ویکی پدیا

[پیمان اکبرنیا]

دایره ساعتی
(Hour Circle)

اصطلاحی است که در علم نجوم کروی به کار میرود. در کره ی سماوی، دایره ساعتی یک جسم آسمانی، به دایره عظیمه ای گفته می شود که از نقاط قطب شمال و جنوب سماوی و آن جسم می گذرد. در واقع به هر کدام از نصف النهارهای سماوی، دایره ساعتی می گویند.

تمام اجرامی که روی یک دایره ساعتی قرار دارند، دارای بعد و زاویه ساعتی یکسانی هستند.

[شادی حدادی زاده]

دبران
(Aldebaran)

پرنورترین ستاره صورت فلکی ثور یا گاو ، دبران یا آلفا ثور نام دارد و در این صورت فلکی به رنگ قرمز قابل مشاهده می باشد . و 13 امين ستاره درخشان آسمان است . ستارگان تشكيل دهنده ي صورت فلكي گاو يك خوشه ستاره اي باز بنام قلائص هستند . اما دبران جز اين مجموعه نيست .دبران در طول تاريخ مدال درخشان ترين ستاره را داشته ، اما بدليل دور شدن از ما دچار افت قدر شده است و درحال حاضر
قدر ظاهری آن 0.84+ است ، بنابراین برای یافتنش با ستاره های کمربند شکارچی مشکلی نخواهیم داشت . اگر يك خط فرضي از چپ به راست از كمربند اين صورت فلكي (جبار )امتداد بدهيم دبران را پيدا ميكنيم. و در فاصله حدود 67 سال نوری از ما قرار دارد و شعاعش 44.2 برابر خورشید است .و مرحله هيدروژن سوزي را پشت سر گذاشته است.

[شادی حدادی زاده]

درخشندگی
( Luminosity )

اگر شب هنگام به ستارگان خیره شویم آشکارا درمی یابیم که برخی از آنها پر نورتر از برخی دیگر به نظر می آیند اما باید بدانیم روشنایی ستارگان به فاصله ای که از ما دارند بستگی دارد . برای مثال یک لامپ 100 وات که به فاصله 10متر از ماست دارای همان روشنایی است که یک لامپ 60 وات در فاصله 7.5 متر از ما قرار دارد . نوری که از اجسام خارج می شود با عکس مجذور فاصله نسبت دارد . باید توجه داشت یک لامپ 100 وات درخشانتر از یک لامپ 60 وات است . درخشندگی که آن را با "L" نشان می دهیم مقدار انرژی می باشد که در ثانیه تابش می شود و واحد آن ژول بر ثانیه یا وات است . به طور معمول خورشید را ستاره مرجع در نظر می گیرند و درخشندگی دیگر ستارگان را با آن می سنجند .

[شادی حدادی زاده]

دریاهای ماه

(Maria)

با ابزارهای اپتیکی کوچک و حتی با چشم غیرمسلح می توان نواحی هموار تاریکی در سطح ماه مشاهده کرد . پیش از آنکه نظراتی علمی در مورد آنها انتشار یابد نام دریا بر آنها نهاده شد به طوریکه حتی تا قرن نوزدهم نیز تصور بر این بود که این نواحی تاریک از آب پر شده اند و همچنین نامهایی به آنها نسبت دادند . دریاهای مشهور ماه عبارتند از : دریای آرامش ، دریای آسایش ، دریای بحرانها ، دریای حاصلخیزی ، دریای رطوبت ، دریای رگبارها و دریای شهد . در واقع این دریاهای جامد ، ماگمای آتشفشانی سرد شده هستند که زمانی قسمتهایی از ماه را پوشانده بودند .

[stargazer]

دنباله دار

(Comet)

دنباله دار، جسم کوچکی در منظومه شمسی است که عمدتاً از یخ ، غبار و سنگ تشکیل شده است. هنگاميكه این جسم به خورشید نزدیک می شود هستۀ آن تبخیر شده و دنباله ای را تشکیل می دهد. در این حالت این جسم دارای سری درخشان و دنباله ای بلند خواهد بود.

مدار دنباله دار ها اکثراً بیضوی (با قطر بزرگ طولانی) است و در مداری بسته بدور خورشید می چرخند اما دنباله دارهای دیگری هم وجود دارند که مدارشان سهمی یا هذلولیست و فقط یکبار در نزدیکی زمین دیده می شوند. دنباله دارها عمدتاً از دو مکان سرچشمه می گیرند: كمربند كوييپر و ابر اورت. که معمولا يك اختلال گرانشي باعث راه يافتن آن ها به داخل منظومه ي شمسي مي شود.

منبع عکس: ویکی مدیا

[sara shahabi]

دهانه ی برخوردی
(Impact Crater)

در نجوم به گودالی که در اثر برخورد شهاب سنگ پدید می آید دهانه ی بر خوردی گفته می شود.در زمان بمباران سنگین در منظومه ی شمسی تمام سیارات توسط شهاب سنگها بمباران شدند که دهانه های بر خوردی را بر جای گذاشتند ولی این دهانه ها به علت فرسایش و دیگر عوامل جوی دستخوش دگرگونی می شوند که بر اساس این دگرگونی می توانیم از فعالیت های جغرافیایی و نقش جو در آن ها آگاه شویم.بیشتر دهانه های برخوردی محصول آن زمان هستند ولی در زمان حاضر نیز اتفاق می افتد که البته عمدتاً دهانه های بزرگی نیستند.
ضمناً سیارات می توانند بر اثر فعالیت های آتشفشانی(انفجار داخلی) نیز دهانه داشته باشند که با دهانه های بر خوردی متفاوت است.عموماً دهانه های بر خوردی دارای طبقاتی با ارتفاع کمتر در درون دهانه هستند(همان طور که در عکس دیده می شود).هم چنین بعضی از دهانه های بر خوردی آن قدر سهمگین بوده اند که باعث شده تا سطح پوسته ترک بخورد و موادی از زیر پوسته به سطح بیایند(نظیر دهانه ی کوپرنیک در ماه).

دهانه ی تیکو در ماه/امتیاز تصویر:Nasa

[Setare KOchOlO]

دوتايي گرفتي
(Eclipsing Binary)

بيش از نيمي از ستارگان آسمان منظومه هاي دو تايي تا چندتايي هستند كه اغلب اززمان تولد باهم بوده اند و از يك سحابي متولد شده اند . اين ستارگان براساس ويژگي هايشان به چند دسته تقسيم ميشوند : 2گانه ، 2تايي گرفتي ، 2تايي طيفي ، 2تايي اختر سنجي

مدار گردش ستارگان دوتايي گرفتي به گونه اي اززمين ديده ميشوند كه حين گردش بدور يكديگر (كه بدور مركز ثقلشان ميچرخند) يكي (ستاره ي بزرگتر كه به آن ستاره ي اصلي مي گوييم)در پشت ديگري (ستاره ي كوچكتر =همدم) بطور دوره اي پنهان ميشود . دراين زمان كه گرفت رخ ميدهد روشنايي ستاره ي اصلي دچار افت ميشود . وقتي همدم عبور كرد دوباره روشنايي اصلي خود را دارد.

مثال بارز دراين نمونه 2تايي ،"ستاره ي الغول"، ستاره ي بتا - برساووش است . تغييرات افت و خيز اين ستاره با چشم غير مسلح هم محسوس است . و درفاصله 82 سال نوري تا زمين قرار گرفته اند . يك دوره ي تناوب اين منظومه 69 ساعت به طول مي انجامد كه قدر ستاره ي پرنور تراز 1.3 به 5.3 تغيير ميكند . ===> البته طبق رصدهاي انجام گرفته در تغييرات سرعت در خطوط طيفي اين ستاره در قرن 19و 20 توسط منجمان وجود ستاره ي سوم تاييد شده است .

امتياز تصوير:ويكي پديا

[Setare KOchOlO]

دوره تناوب نجومي
(Siderial Period)

مدت زماني كه يك سياره لازم است از ديد خورشيد يه دور كامل را بر كره ي آسمان (ستارگان ثابت) بپيمايد. و گردش كاملي روي مدار خود انجام دهد.

كه همان مدت زمان چرخيدن سيارات بدور خورشيد است كه معادل يكسال آن سياره است . مثلا زمين در مدت 365.25 روز يك دور كامل ميزند .

ماه نيز طي 27.5روز بدور زمين يك دور كامل ميزند .

[Setare KOchOlO]

دوره تناوب هلالي
(Synodic Period)

مدت زماني كه طول ميكشد 2بار متوالي خورشيد ، زمين و سياره بر يك امتداد معين و دريك خط مستقيم قرار بگيرند . كه در واقع خورشيد با سياره ،نسبت به زمين مقابل يكديگرند . و زاويه ي 180 درجه ميسازند.