مدرسه نجوم - مقدمه و معرفی

شاخه هاي علم نجوم

با پیشرفت نجوم و تخصصی شدن موضوعات آن، به مرور زمان شاخه هایی مستقل و مرتبط پدید آمدند که به اختصار با این بخش ها آشنا می شویم:

تعاریف و محفوظات

در ستاره شناسی همچون دیگر علوم اصطلاحات، قوانین، اسامی و مطالبی موجود است که مختص همان علم بوده و در واقع کلمات آن علم محسوب می شود. پس هرچه در نجوم پیش رویم اگر برای مثال تعاریف و اصطلاحات متداول را نشناسیم همچون کودکی هستیم که زبان دارد اما واژگان را نمی شناسد؛ بنابراین، این بخش از مباحث آموزشی شاخه ای منفک به شمار نرفته و به یک اندازه در کلیه بخش ها جاری است.

مباحث مربوط به منظومه شمسی، تعاریف و اصطلاحات متداول و تخصصی، اصول و قوانین اولیه و پایه از مضامینی هستند که این بخش از نجوم در برگیرنده آن ها است.

مطالعه و به خاطر سپردن این مطالب از یک سو باعث تقویت اطلاعات علمی شما شده و از سوی دیگر همان اطلاعات علمی به دلیل مفهومی بودن، همچون سپری در برابر فراموش شدن هستند.

نجوم کروی

نجوم کروی بخشی است که در آن فارغ از بررسی حرکت حقیقی اجرام آسمانی به بررسی، محاسبه و کاوش آنچه از حرکت اجرام در آسمان دیده می شود می پردازیم. مشاهدات بصری مهم ترین رکن در نجوم کروی محسوب می شوند.

در این شاخه از نجوم که ترکیبی از ریاضیات، شواهد رصدی و هندسه است به محاسبه، پیش بینی، تحلیل و توجیه حرکت و موقعیت اجرام سماوی همچون ستارگان، سیارات و موقعیت های زمینی مانند یافتن موقعیت ناظر نسبت به آسمان یا دو ناظر نسبت به یکدیگر پرداخته می شود.

برای مثال؛ یافتن قبله از وظایف این شاخه از نجوم است، اما همان طور که می دانید کره زمین، کره آسمان و به طوری هیچ کره ای بدیهتاً مسطح نیست، لذا هندسه مورد استفاده در نجوم کروی نیز، هندسه کروی بوده و از قوانین هندسه مسطحه پیروی نمی کند.

با توجه به شالوده نجوم کروی که بر مشاهدات بصری استوار است، اگر بپذیریم که تغییرات فاحشی در مشاهدات بشر(با چشم غیر مسلح) پدید نیامده است، بدیهی است که این شاخه از نجوم نیز در گذر زمان تغییرات معناداری نکرده باشد؛ به عنوان مثال، ستارگان همیشه از یک سو طلوع و از سوی دیگر غروب می کنند و زمان معینی را در آسمان می پیمایند، خواه ما دور آن ها در گردش باشیم، خواه آن ها دور ما و خواه هیچ یک از دو. با پذیرش این نکته که محدوده زمانی محاسبات در نجوم کروی از چندصدسال تجاوز نمی کند، در گذر زمان تغییرات مهمی در اصول این بخش از نجوم پدید نخواهد آمد.

گفتنی است، مباحث مربوط به اطلاعات حقیقی حرکت هایی همچون حرکت سیارات نیز در مکانیک سماوی بررسی می شوند.

اخترفیزیک

اختر فیزیک که قالب مباحث آن در بخش زندگی و مرگ ستارگان مطالب آموزشی گنجانده شده است به بررسی ساختار درونی، تحول، عمر و زندگی ستارگان آسمان می پردازد و با توجه به شرایط آن ها ویژگی های ستاره های دیگر را بررسی می کند.

تصور کنید موجودی فضایی به زمین آمده و چند ساعت وقت دارد تا زندگی و مرگ موجودات زمینی را بررسی و تحلیل کند. این موجود قطعاً وقت کافی برای مشاهده تولد تا مرگ یک انسان را هم ندارد، چه برسد به انواع موجودات و انسان ها؛ پس تنها راهی که باقی است، تهیه آنالیزی از زندگی موجودات در همه سنین و انواع و سپس دسته بندی و تحلیل چنین داده هایی است.

عمر ما نسبت به عمر ستارگان در مثالی مشابه مثال فوق، حتی بسیار ناچیزتر است. پس ما نیز راهی جز همان راه نداریم. وظیفه اخترفیزیک نیز دقیقاً همین است که با استفاده از داده ها و اطلاعات ثبت شده از ستارگان به مطالعه زندگی، عمر، ساختار و مرگ ستارگان بپردازد.

برخلاف نجوم کروی، اخترفیزیک در اندک زمانی که به نسبت نجوم کروی پا به عرصه ظهور گذاشته است، دستخوش تغییرات فراوانی شده است.

ابزارهای علمی اخترفیزیک مشاهدات، داده های ثبت شده، ریاضیات و همان طور که از اسمش بر می آید؛ فیزیک است. در تعریف دیگر اخترفیزیک علم مطالعه و بررسی فیزیک ستاره ها است.

کیهان شناسی(بخش اول-بخش دوم)

کیهان شناسی علم شناخت عالم هستی، جایگاه، پیشینه و آینده آن است. این شاخه از نجوم که بیش از مشاهدات بصری بر پایه فیزیک و ریاضیات پیشرفته استوار است چشم انداز روشنی از موقعیت ما در جهان هستی و آینده آن به ارمغان می آورد.

کیهان شناسی را می توان علم ناشناخته ها، علم سوال های فلسفی، علم بزرگ ترین ها و ریزترین ها، تأثیرات و تقابل آن ها دانست.

کیهان شناسی از جمله علومی بوده است که همواره به دلیل محدودیت در داده های اولیه تعاملی دیرینه با فلسفه داشته و هردو باعث پیشرفت یکدیگر شده اند.

ابزارهای نجومی

به طور کلی به هر ابزاری که ما را در مشاهده، ثبت، محاسبه و بررسی اجرام آسمانی و اطلاعات مربوط به آن ها یاری کند، ابزار نجومی گفته می شود. ابزارهای نجوم را می توان از ابزارهای بسیار ساده همچون دست و انگشتان آن برای زاویه سنجی نسبی تا تلسکوپ های غول پیکر رادیویی و وسایل ثبت و عکاسی پیشرفته تعریف کرد.

هر منجم حرفه ای یا آماتور به واسطه هدف و تخصص خود و باتوجه به شاخه ای که در آن فعالیت می کند ابزارهایی نیاز دارد که بهبود و ارتقاع آن ها قاعدتاً تأثیر بسزایی در نتایج کلی و تخصصی خواهد داشت.

این شاخه از نجوم عهده دار مسئولیت شناساندن نحوه کار کردن ابزارها، نحوه استفاده از آن، انتخاب گزینه مناسب و بهترین بهره وری است.

عکاسی نجومی

هنر عکاسی به طور کلی هماهنگی تکنیک، ابداع و هنر است. حال با توجه به محدوده ناشناخته های نجوم، فعالیت های اندکی که در آن شده است، زیبایی های اعجاب انگیز و نیاز به اطلاعات ثبت شده بهتر؛ عرصه عکاسی نجومی از هر لحاظ اعم از دستاوردهای ارزشمند علمی و زیبایی های هنری، عرصه ای است گسترده و فراهم برای فعالیت در شاخه های گوناگون.

عکاسی نجومی که در سال های گذشته رشد کمی و کیفی چشم گیری در ایران نیز داشته است به دلیل گرد هم آوردن ذوق و علم در کنار یکدیگر، همواره در سراسر دنیا همچون شوری هیجان انگیز بوده است که در حالت ایده آل به شعور جمعی و علمی منجر می شود.