درس هفتم- اخترسنجی
نویسنده: احسان ابراهیمیان
ستاره ها و دیگر اجرام از ما چه فاصله ای دارند؟ چه قدر درخشان اند؟ چه طور در آسمان حرکت می کنند؟
اینها همه سوالاتی است که در دانش اخترفیزیک ، پاسخ به آنها بسیار مهم است، در واقع کسب دانش راجع به ستاره ها و دیگر اجرام، مشروط به اندازه گیری های دقیق راجع به فواصل آنها از ما و اندازه گیری دیگر مشخصه های اجرام است.
مثلا باید بتوانیم بفهمیم یک سیاره چگونه در مدار حرکت می کند و چه جرمی دارد، پیش بینی مدار یک دنباله دار نیاز مند اطلاعات دقیقی راجع به سرعت و فاصله ی جرم است، پاسخ این سوال که یک ستاره دقیقا چه قدر انرژی به بیرون ساطع می کند مستلزم اطلاعاتی راجع به فاصله ی ستاره است، بررسی سیستم های دو تایی در اخترفیزیک اهمیت اساسی دارد چرا که می توان راجع به جرم ستاره ها اندازه گیری های دقیقی انجام داد، اندازه گیری توزیع خوشه های کروی حول مرکز کهکشان، نیاز مند اطلاعاتی راجع به فاصله ی خوشه هاست، اندازه گیری عمر خوشه های کروی در اخترفیزیک و کیهان شناسی بسیار حیاتی است، در کیهان شناسی، کسب اطلاعات راجع به سرعت ستاره ها در کهکشان ضروری است چون راجع به ماده ی تاریک اطلاعات ارزش مندی را به دست می دهد، فواصل کهکشان ها را به تنهایی نمی توان از روی سرعتشان و با استفاده از قانون هابل یافت، باید روشی داشته باشیم تا این فواصل را با اطمینان بیابیم و یافته های این نوع داده گیری ها که راجع به فاصله ی کهکشان هاست، ما را در باره ی نحوه ی تحول کیهان آگاه می کند و....
همه ی موارد بالا نیازمند اطلاعات جامعی راجع به اندازه گیری و روش های اندازه گیری در نجوم است. اندازه گیری اساسی ترین بخش هر علمی است چرا که بدون اندازه گیری نمی توان مدلی ریاضی ارائه کرد، اندازه گیری در واقع اولین قدم در هر علمی است و نجوم هم از این قاعده مستثنا نیست. بنا بر این از نظر تخصصی بسیار مفید خواهد بود که اطلاعاتی راجع به اندازه گیری برخی کمیت ها در نجوم داشته باشیم.
در این درسنامه قرار است که اطلاعاتی کلی راجع به چند روش اندازه گیری ارائه دهیم و با پیش نیاز های آنها آشنا شویم.
توجه: البته یکی از اصلی ترین شاخه های اخترسنجی، شناخت حرکت ظاهری ستاره ها با گذشت زمان در کره آسمان است، که به این دانش «نجوم کروی» می گویند اما به دلیل اهمیت بیش از اندازه ی این دانش در رصد های آماتوری و کاربردهای بسیارش در نجوم رصدی، درس نامه ای جدا برای این شاخه تدارک دیده ایم (کره آسمان) همچنین بررسی مقارنه ها و مقابله ها در سیارات جزو اخترسنجی است اما این ها نیز در درسنامه ی رصد بررسی شده اند.
